Autor : Maja Marklowska-Tomar
2020-10-22 19:10
Podstawowa opieka zdrowotna, ambulatoryjna opieka specjalistyczna, leczenie szpitalne i rehabilitacja - pacjenci mają sporo problemów ze świadczeniami udzielanymi w tych obszarach w trakcie pandemii COVID-19. Zespół ekspertów pod kierunkiem Rzecznika Praw Pacjenta Bartłomieja Chmielowca opublikował właśnie raport podsumowujący zgłoszenia kierowane do jego Biura w okresie od stycznia do września br.
Dokument identyfikuje obszary, w których najczęściej dochodziło do naruszeń praw pacjentów i standardów udzielania świadczeń zdrowotnych oraz określa obszary systemu ochrony zdrowia, wymagające podjęcia działań systemowych i zmian na korzyść pacjentów w tym trudnym dla wszystkich czasie. Z raportu wynika, że między styczniem a wrześniem br. najwięcej zgłoszeń telefonicznych dotyczyło podstawowej opieki zdrowotnej (22 144), ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (20 391), leczenia szpitalnego (15 067) oraz rehabilitacji (3 328). W porównaniu do 2019 roku największy wzrost zgłoszeń dotyczył podstawowej opieki zdrowotnej.
Większość zgłoszeń dotyczyła braku lub ograniczenia dostępności do świadczeń zdrowotnych. W części zgłoszeń odnotowano wątpliwości pacjentów co do zachowania należytej staranności w udzielonej teleporadzie. Jak informuje biuro prasowe Rzecznika Praw Pacjenta, w wielu miejscach doszło do znacznego ograniczenia, a nawet zakazu odwiedzin pacjentów przez osoby bliskie, przy czym podmiot leczniczy nie dokonywał oceny stopnia zagrożenia epidemiologicznego, ustanawiając ograniczenie prawa pacjenta. Zakaz odwiedzin był wprowadzany automatycznie, bez próby poszukiwania możliwości innych form kontaktów.
- Obowiązujące przepisy umożliwiają wprowadzenie ograniczeń praw pacjenta, nie zaś całkowite pozbawienie pacjentów ich praw. Zgodnie z art. 5 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta kierownik podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych lub upoważniony przez niego lekarz może ograniczyć korzystanie z praw pacjenta w przypadku wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów - przypominają w Biurze Rzecznika Praw Pacjenta.
Podstawowa opieka zdrowotna
Na początku ogłoszenia stanu epidemii znacznie wzrosła liczba sygnałów dotyczących problemów pacjentów chcących skorzystać ze świadczeń POZ – w lutym 2020 roku zgłoszeń było 1390, natomiast w marcu odnotowano 4733 sygnały. 15 marca 2020 roku [11 dni po wykryciu pierwszego zakażenia w Polsce - przyp. red.] Centrala Narodowego Funduszu Zdrowia wydała komunikat skierowany do świadczeniodawców POZ, w którym wskazała, że możliwe jest udzielanie świadczeń w postaci teleporad w zakresach lekarza POZ, pielęgniarki POZ i położnej POZ. W związku z upowszechnieniem tej formy udzielania świadczeń zdrowotnych wśród pacjentów pojawiły się wątpliwości, m.in. co do zasadności wykonania teleporady czy należytej staranności w jej przeprowadzeniu. Jak wynika z raportu, pomimo wielu pozytywnych zmian w organizacji systemu POZ (w tym wprowadzeniu nowych funkcjonalności w rejestracji z inicjatywy podmiotów leczniczych), problemy ujawniły się na poziomie poszczególnych przychodni. W tym zakresie rzecznik praw pacjenta Bartłomiej Chmielowiec, samodzielnie lub przy współpracy z właściwymi organami, podejmował interwencje. Ogółem od początku roku w sprawie POZ pacjenci kontaktowali się 22 144 razy. Zgłaszane sygnały dotyczyły:
odmowy udzielenia świadczenia w dniu zgłoszenia;
odmowy rejestracji w trybie nagłym (z uwzględnieniem specyfiki POZ);
trudności z dodzwonieniem się do rejestracji;
odmowy realizacji wizyty osobistej;
braku realizacji tzw. wizyt recepturowych – konieczność umówienia teleporady;
zastrzeżeń do jakości teleporad;
obawy o skuteczność diagnostyki w ramach teleporady;
bezpośredniego kontaktu pacjenta z lekarzem i sprowadzenie leczenia jedynie do teleporady;
odmowy wydania skierowania na badania diagnostyczne;
problemów z realizacją zaleconych badań laboratoryjnych;
niedotrzymanie terminu przybycia lekarza na wizytę domową i odmowa wizyty domowej z powodu epidemii;
odmowy wystawienia recept na leki dla chorych przewlekle;
trudności w realizacji wizyty patronażowej zarówno u lekarza, jaki położnej POZ;
odmowy przyjęcia deklaracji wyboru lekarza POZ;
problemów z dostępem do dokumentacji medycznej;
odmowy wydania skierowania do ambulatoryjnej opieki zdrowotnej.
Ambulatoryjna opieka specjalistyczna
W celu minimalizacji ryzyka zakażenia COVID-19, a także biorąc pod uwagę doświadczenia państw Europy Zachodniej, 15 marca Centrala NFZ wydała zalecenia ograniczenia do niezbędnego minimum lub czasowego zawieszenia udzielania świadczeń wykonywanych planowo lub zgodnie z przyjętym planem postępowania leczniczego. Dotyczyło to przede wszystkim ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (AOS), badań diagnostycznych wykonywanych ambulatoryjnie, takich jak: tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, PET, gastroskopia, kolonoskopia, USG, prowadzenia rehabilitacji leczniczej, świadczeń z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień, stomatologii oraz badań profilaktycznych. W porozumieniu z oddziałami wojewódzkimi NFZ Centrala Funduszu zalecała całkowite zawieszenie udzielania świadczeń w mammobusach i dentobusach.
Zgłoszeń telefonicznych dotyczących ambulatoryjnej opieki specjalistycznej było 20 391. Ich liczba znacznie wzrosła w związku z ogłoszeniem stanu epidemii (np. w lutym odnotowano 1 325 sygnałów, natomiast w marcu 4 319, co stanowi wzrost o 226 proc.!). Pacjenci sygnalizowali trudności w zakresie:
możliwości rejestracji;
uzyskania teleporady lub zastrzeżeń do jej realizacji;
czasu oczekiwania na udzielenie świadczenia zdrowotnego;
odsyłania do lekarza kierującego, w tym POZ, celem uzupełnienia skierowania i badań diagnostycznych;
odmowy rejestracji skierowań (świadczenia pierwszorazowe);
problemów z realizacją zleconych badań, w tym laboratoryjnych;
przekładania terminów wizyt bez wskazania nowego terminu;
odmowy przyjmowania pacjentów w ramach kontraktu z NFZ w szczególności w ramach świadczeń z zakresu ginekologii i położnictwa – przy czym pacjenci wskazywali na brak problemu z umówieniem wizyty komercyjnej;
odmowy udostępnienia dokumentacji medycznej.
Lecznictwo szpitalne
Wyłączenie części szpitali ogólnodostępnych i przekształcenie ich w tzw. szpitale jednoimienne znacznie utrudniło dostępność do świadczeń zdrowotnych pacjentom korzystającym z tych placówek, a także spotęgowało ich obawy o zachowanie ciągłości leczenia. Do Rzecznika Praw Pacjenta docierały informacje o braku kontaktu ze szpitalem. Pacjenci zgłaszali, że zostali pozbawieni informacji, dostępu do leczenia w podmiotach o wysokiej specjalizacji lub sygnalizowali trudności z uzyskaniem świadczeń w innych podmiotach leczniczych oraz brak wyznaczenia nowego terminu. Wzrost zgłoszeń nastąpił na przełomie lutego i marca (w lutym –1097, w marcu – 3 912 zgłoszeń, co stanowi wzrost o 257 proc.).
Pacjenci wskazywali najczęściej na:
odmowę udzielenia świadczenia w ramach kontroli leczenia szpitalnego, w zaleconym przez lekarza terminie;
zastrzeżenia do standardów wykonywania świadczeń;
warunki udzielania świadczeń zdrowotnych;
odmowy kwalifikacji do leczenia szpitalnego;
czas oczekiwania na udzielenie świadczenia zdrowotnego;
odsyłania do lekarza kierującego, w tym POZ, celem uzupełnienia skierowania i badań diagnostycznych;
problemy z dodzwonieniem się do placówki;
odwoływanie planowych przyjęć;
odmowy przyjęcia do szpitala;
odmowy wystawienia zwolnienia lekarskiego,
W czym może pomóc Rzecznik Praw Pacjenta?
Dzięki analizie zgłoszeń z Telefonicznej Infolinii Pacjenta, Rzecznik Praw Pacjenta posiada aktualne informacje dotyczące bieżących spraw i problemów, z jakimi spotykają się pacjenci. Może więc podejmować w ich sprawach interwencje i skutecznie ich wspierać. Dotychczasowe działania Bartłomieja Chmielowca w trakcie pandemii obejmowały m.in.:
pomoc pacjentom poprzez telefoniczną informację pacjenta, w szczególności w ramach
podejmowanie interwencji wyjaśniających;
wystąpienia do wojewodów w sprawie szpitali jednoimiennych i ich zabezpieczenia;
bezpośrednie interwencje wyjaśniające w placówkach medycznych, w tym prowadzone postępowania wyjaśniające, postępowania w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów;
szczególne wsparcie osób z grup ryzyka, m.in. pacjentów onkologicznych;
współpracę z pełnomocnikami ds. praw pacjenta;
działania informacyjne i edukacyjne związane z treścią zapytań pacjentów i nowymi zmianami organizacyjnymi w systemie ochrony zdrowia;
współpracę z urzędami odpowiedzialnymi za kreowanie polityki zdrowotnej, w tym NFZ i GIS;
ukierunkowaną współpracę z ekspertami Biura m.in. z radą organizacji pacjentów, a także radami i zespołami eksperckimi.
Najbliższa aktualizacja raportu, zawierająca problemy zgłaszane przez pacjentów w październiku, zostanie opublikowana w listopadzie.
Pełna treść raportu dostępna jest tutaj.