Autor : Aleksandra Kurowska
2021-07-15 11:07
W badaniach laboratoryjnych pierwszym krokiem diagnostycznym jest barwienie metodą Grama i posiew badanego materiału, co umożliwia potwierdzenie zakażenia pneumokokowego oraz dostarcza informacji na temat wrażliwości szczepu bakterii na antybiotyki - przypomina diagnosta dr Szymon Walter de Walthoffen.
Ostatnio publikowaliśmy cykl materiałów na temat pneumokokowego zapalenia płuc. W jego diagnozowaniu - jak i wielu innych chorób - kluczową rolę odgrywają diagności laboratoryjni. O tym, jakie badania wykonują opowiada dr Szymon Walter de Walthoffen.
Streptococcus pneumoniae jest patogenem, będącym jedną z najczęstszych przyczyn pozaszpitalnego zapalenia płuc, zapalenia górnych dróg oddechowych, zakażenia ucha środkowego, jak również zakażeń opon mózgowo- rdzeniowych (M-R) u dzieci. Bakteria ta może jednak również bezobjawowo kolonizować górne drogi oddechowe. Ze względu na konieczność rozróżnienia między S. pneumoniae, które kolonizują górne drogi oddechowe nie wywołując choroby, od przypadków zakażeń chorobotwórczych, wymagana jest dokładna diagnostyka mikrobiologiczna. W przypadku zapalenia płuc i opon M-R, wymagane jest stosowanie nowoczesnych metod diagnostyki laboratoryjnej. W badaniach laboratoryjnych pierwszym krokiem diagnostycznym jest barwienie metodą Grama i posiew badanego materiału, co umożliwia potwierdzenie zakażenia pneumokokowego oraz dostarcza informacji na temat wrażliwości szczepu bakterii na antybiotyki. Jednak konwencjonalne metody są stosunkowo czasochłonne (wynik po kilku dniach), a w zapaleniu płuc czy opon M-R, czas od pojawienia się symptomów choroby do wdrożenia odpowiedniej terapii ma kluczowe znaczenie dla zdrowia i życia pacjenta, stąd konieczna jest szybka i szczegółowa diagnostyka laboratoryjna. W minionej dekadzie wdrożono narzędzia diagnostyki laboratoryjnej, umożliwiające wykrywanie antygenu (kwasu teichonowego i polisacharydów otoczkowych) oraz kwasów nukleinowych (ply, lytA i Spn9802). Metody wykrywania antygenów pneumokokowych w moczu oraz wykorzystywanie markerów reakcji zapalnej (białko C-reaktywne i prokalcytonina), mogą zwiększyć swoistość szybkiej diagnozy zakażeń o etiologii S. pneumoniae. W związku z rosnącym wykorzystaniem szczepionek przeciw pneumokokom – zwłaszcza w krajach rozwiniętych i rozwijających się – powstała potrzeba odpowiedniej diagnostyki typów serologicznych, aby wykazać etiologię zapalenia płuc i opon M-R, określając ciężkość zakażenia pneumokokowego oraz monitorować skuteczność leczenia i szczepionek.
Podstawą zaprojektowania skutecznej, skoniugowanej szczepionki, opartej na powszechnie występujących serotypach, konieczna jest dokładna identyfikacja, a następnie serotypowanie. Opracowanie i wdrożenie odpowiedniej szczepionki jest zawsze wynikiem właściwej identyfikacji laboratoryjnej czynników chorobotwórczych.
Rutynowa identyfikacja S. pneumoniae – oparta na hodowli patogenu – obejmuje badanie rozpuszczalności żółci i podatności na optochinę. Jednak testy te nie są w pełni specyficzne, ze względu na obecność innych patogenów nierozpuszczalnych w żółci (2 proc.), oraz szczepów S. pneumoniae opornych na optochinę (10 proc.). Ponadto, obecność podobnych właściwości biochemicznych u znacznej części innych, blisko spokrewnionych paciorkowców, utrudnia dokładną identyfikację, zwłaszcza, gdy próbki pochodzą z dróg oddechowych, gdzie występuje wiele różnych gatunków tej grupy drobnoustrojów.
Otoczka polisacharydowa stanowi główny czynnik wirulencji pneumokoków (zdolność wniknięcia, namnożenia się oraz uszkodzenia tkanek zainfekowanego organizmu), a zarazem stanowi podstawę wykrawania i różnicowania zakażenie na podstawie identyfikacji typu otoczki. Do identyfikacji typu otoczki wykorzystywane są metody serologiczne tj. serotypowanie, wykorzystywane do identyfikacji i określenie charakterystyki izolatu pneumokokowego. Na podstawie samego antygenu polisacharydowego otoczki można zróżnicować ponad 90 serotypów szczepów S. pneumoniae, różniących się miedzy sobą chorobotwórczością oraz wrażliwością na antybiotyki. Badanie i identyfikacja serotypów z wykorzystaniem specjalnych surowic ma kluczowe znaczenie dla określenia epidemiologii typów pneumokoków, przeciwko którym dostępne są szczepienia, ponieważ w szczepionce znajdują się antygeny polisacharydowe określonego serotypu S. pneumoniae. Badania te stanowią podstawę weryfikacji skuteczności szczepień przeciwko pneumokokom.
Polecamy także:
Dr K. Bukowska-Strakova: Pneumokoki - diagnostyka immunologiczna
Jakie są skutki zakażeń pneumokokowych? (grafika)
Prof. A. Antczak o pneumokokowym zapaleniu płuc
Kogo z dorosłych szczepić przeciwko pneumokokom? (grafika)
Tydzień z pneumokokowym zapaleniem płuc. Kluczowe informacje
Debata "Pneumokokowe zapalenie płuc u dorosłych" (wideo i relacja)
Redaktor naczelna, od ponad 20 lat pracuje w mediach. Była redaktor naczelna Polityki Zdrowotnej, redaktor m.in. w Rzeczpospolitej, Dzienniku Gazecie Prawnej. Laureatka branżowych nagród dla dziennikarzy i mediów medycznych oraz Polskiej Izby Ubezpieczeń. Kontakt: aleksandra.kurowska@cowzdrowiu.pl