Dwa lata pandemii COVID-19 były jednym z najtrudniejszych okresów dla polskiej onkologii. Zdaniem ekspertów w nadchodzących latach nie tylko musimy być przygotowani na spłacanie zaciągniętego w tym czasie długu zdrowotnego, ale przede wszystkim - jako społeczeństwo - musimy przywiązać więcej uwagi do prewencji i profilaktyki nowotworów. O tym dyskutowano w trakcie dwóch konferencji - "Nowotwory - pandemia i co dalej?" oraz „Rak. To się leczy- podstawą szybka i kompleksowa diagnostyka”- zorganizowanych w Narodowym Instytucie Onkologii - Państwowym Instytucie Badawczym

Pandemia trudnym sprawdzianem dla onkologii

Zdaniem dr n. med. Joanny Didkowskiej, kierownik Zakładu Epidemiologii i Prewencji Nowotworów NIO-PIB, obserwowany w 2020 roku spadek liczby nowych rozpoznań nowotworów złośliwych to z dużą doza prawdopobieństwa efekt pandemii. Zjawisko to spowodowane było odraczaniem diagnozy oraz innymi ograniczeniami wynikającymi z restrykcji pandemicznych (np. przekształcanie szpitali i oddziałów w jednostki jednoimienne). Jej zdaniem - gdyby nie pandemia - prawdopodobna liczba nowych rozpoznań nowotworów wynosiłaby w 2020 roku około 177 tys. Koronawirus odcisnął swoje piętno również na pacjentach, u których chorobę rozpoznano.
- W 2020 roku zachorowanie na COVID-19 wiązało się dla chorych onkologicznych, ze zwiększonym ryzykiem zgonu. W 2020 roku pośród niemal 41,5 tys. zgonów z powodu COVID-2019 aż 17 proc. dotyczyło chorych onkologicznych. Najwięcej zgonów w tej grupie wystąpiło u chorych na nowotwory płuca (21 proc.). Zgony z powodu COVID-19 występowały częściej u pacjentów z niedawno rozpoznaną chorobą nowotworową- zauważyła ekspertka.

Nowotwory złośliwe w Polsce. Na co chorują i umierają Polacy [RAPORT]

Dane epidemiologiczne wskazują również, że zdrowie i życie Polaków chorych na nowotwory jest ściśle związane z kodem pocztowym - W Polsce widoczne są znaczne różnice geograficzne dotyczące możliwości wyleczenia. W województwach dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, warmińsko-mazurskim i wielkopolskim wskaźniki przeżyć były niższe o 5-6 punktów procentowych niż w województwach mazowieckim i pomorskim. Średni wskaźnik przeżyć dla nowotworów ogółem dla mężczyzn wynosił 51,6 proc., podczas gdy dla kobiet 58,9 proc.- wskazała Joanna Didkowska.

Opieka onkologiczna w Polsce. Raport OECD i KE nie pozostawia złudzeń

Po pierwsze prewencja

Prof. Piotr Rutkowski, prezes Polskiego Towarzystwa Onkologicznego inaugurując Szkołę Epidemiologii i Prewencji Nowotworów wskazał, że w obecnie w naszym kraju co piąty zgon wynika z choroby onkologicznej. - W ciągu 5 lat liczba zachorowań w Polsce wzrośnie o 15 proc.. Ale to nie koniec, bo w ciągu 10 lat wzrośnie o 30 proc. - podkreślał zatrważające dla Polaków prognozy prof. Rutkowski. Zwrócił jednak uwagę, że nawet połowie przypadków nowotworów można zapobiegać. - Mamy coraz większą wiedzę i możliwości leczenia, a co ważniejsze, coraz większe możliwości prewencji - wskazał szef PTO.

Które obszary onkologii ucierpiały w pandemii?

Kluczem do zmiany niekorzystnych statystyk epidemiologicznych jest modyfikacja podejścia lekarzy do pacjentów, także tych zdrowych. - Wzrost zachorowalności i umieralności z powodu chorób nowotworowych wynika zarówno ze zjawiska starzenia się ludności, jak i z nasilonego narażenia populacji na czynniki rakotwórcze, w tym m. in. na czynniki związane ze stylem życia: palenie papierosów, spożywanie alkoholu, nieodpowiednia dieta, brak ruchu, a nie czynniki genetyczne! Czyli w realnym świecie połowie nowotworów można zapobiec a połowę wcześnie wykryć - wskazał prof. Piotr Rutkowski.

To, co udało się w ostatnich miesiącach wdrożyć w związku z realizacją zadań przewidzianych w Narodowej Strategii Onkologicznej, to m.in. modyfikacja programu profilaktyki chorób odtytoniowych (zmiana od 1 września 2022) czy opracowanie rozwiązań mających na celu wdrożenie narzędzi motywacyjnych dla zespołów POZ, mające na celu objęcie badaniami przesiewowymi osób z grup podwyższonego ryzyka. Jak wskazał prof. Piotr Rutkowski coraz bliżej jesteśmy wypracowania kompleksowych rozwiązań związanych w edukacją prozdrowotną i promocja zdrowe stylu życia w szkołach, a także zwiększenia zasięgu kampanii społecznych promujących zdrowy styl życia. Prezes PTO zwrócił również uwagę, że trwają także finalne prace związane z wdrożeniem powszechnych szczepień przeciwko brodawczakom ludzkiemu (HPV).

Kluczowe wyzwania polskiej onkologii na 2023 rok

Eksperci zgodnie przyznają również, że wśród kluczowych zadań na 2023 rok będzie w przypadku polskiej onkologi wdrożenie Krajowej Sieci Onkologicznej, która nadal nie została przyjęta i wbrew wcześniejszym zapowiedziom nie weszła w życie 1 stycznia 2023 roku. Kolejnym zadaniem będzie wdrożenie szczepień przeciwko wirusowi HPV oraz opracowanie standardu i uruchomienie Lung Cancer Unitów. - Uporządkowanie systemu leczenia onkologicznego to jest to, o co walczyliśmy od wielu lat. Z naszego punktu widzenia ważnym będzie także wdrożenie jednolitych wytycznych diagnostyczno-terapeutycznych - ocenił prof. dr hab. Andrzej Kawecki, dyrektor ds. klinicznych Narodowego Instytutu Onkologii- Państwowego Instytutu Badawczego.

Ważnym z punktu widzenia polskiej onkologii będzie także przygotowanie oddzielnej wyceny dla świadczeń diagnostyki patomorfologicznej oraz przygotowanie akredytacji diagnostyki molekularnej. W ocenie dr n. med. Andrzeja Tysarowskiego, kierownika Pracowni Diagnostyki Genetycznej i Molekularnej Nowotworów NIO-PIB, nie wszyscy pacjenci, którzy usłyszą diagnozę rak ma wykonywaną diagnostykę molekularną. - Przykładowo, tylko 30 proc. pacjentów z rakiem płuca jest kompleksowo zdiagnozowanych, mając wykonany pełny profil badań genetycznych- wskazał dr Andrzej Tysarowski. Z jego punktu widzenia brak właściwie przeprowadzonej diagnostyki uniemożliwia wdrożenie właściwego leczenia, a także utrudnia monitorowanie procesu leczenia - jego skuteczności, pojawiającej się oporności, czy też utrudnia podjęcie decyzji o kolejnym kroku terapeutycznym i np. zmianie terapii.

Cancer Unity w Polsce: liczba, rozwój i rozmieszczenie w kraju

W trakcie konferencji zorganizowanej przez Polskie Towarzystwo Onkologiczne z okazji Międzynarodowego Dnia Raka podkreślono także konieczność wdrożenia mechanizmów, które pozwalałyby za pośrednictwem IKP na kontakt z obywatelem w kontekście prowadzenia badań profilaktycznych. A także wdrożenie do praktyki testu FIT (pozwalającego na profilaktykę raka jelita grubego) oraz testu HPV-DNA stosowanego w profilaktyce raka szyjki macicy.

Czy wiesz, że:

• na całym świecie co roku diagnozę onkologiczną słyszy aż 19,3 mln ludzi

• w 2020 roku blisko milion dzieci stało się sierotami w wyniku choroby onkologicznej u rodzica, co czwarte dziecko z tej grupy straciło mamę w wyniku raka piersi

• według rekomendacji WHO (zawartych w dokumencie "Global breast cancer initiative implementation framework" opublikowanym 3 lutego 2023) w krajach, gdzie rozwinięto programy badań przesiewowych 60 proc. nowotworów piersi powinno być wykrywana na wczesnym etapie choroby

• ten sam dokument wyznacza nowe wskaźniki śmiertelności dla pacjentek z rakiem piersi, które w perspektywie 20 lat powinny zostać zredukowane do poziomu 2,5 proc.

Polecamy również:

Europejska walka z rakiem: wiele nierówności, wiele wyzwań