Autor : Aleksandra Mroczek
2021-04-30 09:16
Polscy klinicyści w ramach inicjatywy „Nauka przeciw pandemii” opracowali białą księgę zatytułowaną „Charakterystyka choroby COVID-19, objawy oraz skutki zdrowotne. Rekomendacje i doświadczenia polskich klinicystów”. Opisali w niej najczęściej występujące powikłania oraz czas ich trwania. Z czym najczęściej borykają się pacjenci po przechorowaniu?
Jakie są najczęstsze objawy COVID-19 u polskich pacjentów?
COVID-19 jest chorobą o bardzo zróżnicowanym przebiegu, a jej obraz kliniczny u poszczególnych chorych może się znacznie różnić. Autorzy publikacji przekonują, że natężenie objawów zależy od wielu czynników, m.in. od ogólnego zdrowia chorego, jego wieku i zaawansowania choroby.
Jak przebiega COVID-19 u różnych grup pacjentów?
Zakażenie koronawirusem u dzieci
W odróżnieniu od innych infekcji dróg oddechowych kliniczne objawy COVID-19 u dzieci są mniej nasilone niż u dorosłych. Dzieci częściej też chorują bezobjawowo. Mogą jednak rozwinąć późniejszą chorobę zwaną wieloukładowym zespołem zapalnym czasowo związanym z COVID-19 (PIMS-TS: Pediatric Inflammatory Multisystem Syndrome Temporally Associated with COVID-19) w okresie od 2 do 6 tygodni po zakażeniu COVID-19. PIMS-TS ma wiele objawów, najważniejsze z nich to: wysoka gorączka, wysypka, ból brzucha i niewydolność serca.
Kobiety w ciąży a COVID-19
COVID-19 u kobiet w ciąży wiąże się z niskim ryzykiem przeniesienia zakażenia na płód. Nie ma jednolitego poglądu, czy matka zakażona COVID-19 może rodzić drogami naturalnymi, czy raczej z uwagi na możliwość zakażenia dziecka w trakcie porodu powinno się przeprowadzić cięcie cesarskie. Sam przebieg choroby może być jednak bardziej skomplikowany. Aktualne doniesienia wskazują, że zakażenie kobiety w okresie ciąży nie wiąże się ze zwiększoną częstotliwością wad wrodzonych u jej dziecka w krajach wysokorozwiniętych.
Przebieg COVID-19 u seniorów
U seniorów specyficzne dla tej grupy podczas zakażenia COVID-19 są objawy takie jak: dezorientacja, splątanie, upadki, majaczenie, a także problemy z przewodem pokarmowym (ból brzucha i biegunki ustępujące po kilku dniach). U 20 proc. pacjentów zakażonych wirusem SARS-CoV-2 występują zmiany skórne.
Które objawy i ile czasu utrzymują się po przejściu COVID-19?
Około 10 proc. ozdrowieńców przez okres od 4 do 12 tygodni prezentuje objawy takie jak: uporczywy kaszel, uporczywe zmęczenie, przewlekła duszność, tachykardia (szybka czynność serca), utrata pamięci lub niezdolność do koncentracji, trudności w zasypianiu, bezsenność, ból głowy i ból stawów. Ponadto może dojść do dysfunkcji motoryki układu pokarmowego objawiającej się utrzymującymi się biegunkami. Istotne jest też, że w trakcie choroby i po niej wystąpić mogą zaburzenia endokrynologiczne, które obejmują zaostrzenie istniejącej cukrzycy, pojawienie się cukrzycy u osób bez czynników ryzyka cukrzycy typu 2, podostre zapalenie tarczycy i demineralizację kości. Dochodzić może też do zahamowania osi przysadka-nadnercza lub do nadczynności tarczycy wiążącej się z szybką czynnością serca, nieustępującą w okresie zdrowienia. Częstym objawem w okresie zdrowienia jest także wypadanie włosów, które może utrzymywać się przez kilka tygodni po ostrym okresie choroby.
Jakie są powikłania i ile czasu się utrzymują po przechorowaniu COVID-19?
W początkowym okresie pandemii wstępne opisy kliniczne koncentrowały się na obrazach pacjentów w ostrym okresie hospitalizacji. W kolejnych miesiącach pojawiły się informacje o utrzymywaniu się różnorodnych objawów chorobowych po ostrej fazie zakażenia. Objawy zakażenia wirusem SARS-CoV-2 utrzymujące się powyżej 4 tygodni określa się, z języka angielskiego, mianem long COVID-19 (długi COVID-19). Jeśli objawy infekcji występują wciąż po 4 tygodniach, a przed upływem 12 tygodni, mówimy o przedłużającym się objawowym zakażeniu SARS-CoV-2. Jeśli zaś symptomy utrzymują się dłużej niż 12 tygodni i nie ma dla nich innego wyjaśnienia, wówczas noszą nazwę zespołu post-COVID-19. Klinicyści z dozą niepewności zakładają, że wystąpienie zespołu post-COVID-19 nie ma bezpośredniego związku z ciężkością objawów w ostrej fazie choroby. Ewentualny rozwój zespołu dotyczy wszystkich osób, które przeszły zakażenie SARS-CoV-2. Nie ma także zgodności co do liczby osób z objawami zespołu post-COVID-19, według różnych źródeł objawy o rozmaitym nasileniu opisuje się u 10- 90 proc. pacjentów. Przyczyną odległych objawów mogą być: utrzymująca się wiremia z powodu słabej odpowiedzi immunologicznej lub jej braku, nawroty infekcji lub ponowne infekcje, reakcje zapalne i immunologiczne. Długotrwałe następstwa oddechowe, mięśniowo-szkieletowe i neuropsychiatryczne opisano także dla innych koronawirusów (SARS i MERS). Objawy long COVID-19 są bardzo zróżnicowane pod względem charakteru i nasilenia. Patologiczne skutki COVID-19 zostały udokumentowane praktycznie we wszystkich układach organizmu, w tym w układzie sercowo-naczyniowym, oddechowym, w nerkach, w skórze, w centralnym i obwodowym układzie nerwowym, a także w sferze psychicznej. Wczesne powikłania COVID-19 to także wieloukładowy zespół zapalny (MIS-C zwany również PIMS oraz MIS-A; ang. multi-inflammatory syndrome), które występują zwykle w okresie od 4 do 12 tygodni po ostrym zakażeniu. Niektórzy lekarze zwracają uwagę na inne choroby autoimmunologiczne, które mogą wystąpić w różnym czasie po COVID-19, w tym cukrzyca typu I, łysienie plackowate, choroba Hashimoto, łuszczyca
Autorzy publikacji
Publikacja jest pracą zbiorową grona eksperckiego zjednoczonego w ramach inicjatywy "Nauka przeciw pandemii". Autorami publikacji są: dr n. farm. Leszek Borkowski, prof. Andrzej Fal, prof. Krzysztof Filipiak, dr Bożena Homola, prof. Zbigniew Hruby, prof. Adam Kobayashi, prof. Bartosz Łoza, prof. Andrzej Matyja, prof. Piotr Pruszczyk, dr hab. n. med. Piotr Rzymski, prof. Jacek Szepietowski, dr n. med. Konstanty Szułdrzyński, prof. Jan Szczegielniak, prof. Jacek Wysocki, prof. Joanna Zajkowska, dr n. o zdr. Sebastian Zduński.
Pełna wersja publikacji dostępna jest tutaj.
Czytaj więcej:
Czy Sars-CoV-2 może przenosić się przez wodę?
Ilu Polaków nie chce się zaszczepić przeciwko COVID-19?
Czy będą szczepienia przeciw COVID-19 dla dzieci?
Paszporty COVID-owe – czy będą ograniczały swobodę podróży?