Przypomnijmy, że w październiku zeszłego roku Fundacja WHC opublikowała 20. edycję Barometru WHC dotyczącego kolejek do specjalistów, bez względu na płeć pacjentów. Zgodnie z jego wynikami, kolejki nieznacznie skróciły się od 2019 r., co spowodowane było najprawdpodobniej z jednej strony nieco łatwiejszą dostępnością do specjalistów (e-konsultacje), z drugiej zaś rezygnacją pacjentów z umawiania się na wizyty z powodu strachu przed pandemią. Nie bez znaczenia była także liczba nadmiarowych zgonów. Wyniki były następujące:

• średni czas oczekiwania pacjentów na świadczenia - 3,4 mies.

• średni czas oczekiwania pacjentów do lekarza specjalisty - 2,9 mies.

• średni czas oczekiwania pacjentów do badań diagnostycznych - 1,9 mies.

Kobiecy Barometr WHC skupia się na problemach zdrowotnych dotyczących wyłącznie kobiet oraz na jednostkach chorobowych, które znacznie częściej występują u kobiet. Fundacja przeanalizowała 75 świadczeń z 13 dziedzin medycyny.

Wyniki są następujące:

• średni czas oczekiwania kobiet na świadczenia dotyczące chorób, które częściej u nich występują - 2,8 mies.

• średni czas oczekiwania na świadczenia wyłącznie kobiece (np. przy raku jajnika) - 2,2 mies.

• średni czas oczekiwania kobiet do lekarza specjalisty - 3,7 mies.

• średni czas oczekiwania kobiet do badań diagnostycznych - 2,4 mies.

Średni czas oczekiwania kobiet na świadczenia dotyczące chorób, które częściej u nich występują

Jak się okazuje, spośród przeanalizowanych dziedzin medycyny najszybciej można skorzystać ze świadczeń obejmujących dziedzinę radioterapii onkologicznej, gdzie czas oczekiwania wynosi średnio 0,7 miesiąca. Należy jednak zwrócić uwagę, że są to specjalistyczne świadczenia, a grono odbiorców jest ograniczone - pacjenci korzystający z porad lekarza radiologa oraz świadczeń terapeutycznych sklasyfikowanych w tej dziedzinie to osoby obciążone poważną chorobą zagrażającą życiu i zdrowiu.

Najdłuższy średni czas oczekiwania wśród uwzględnionych dziedzin przypada z kolei na dziedzinę chirurgii plastycznej. Pacjentka na „gwarantowane” w tej specjalności medycznej świadczenia musi czekać nawet pół roku i więcej. Należy zaznaczyć, że Fundacja WHC monitoruje w tej dziedzinie czas oczekiwania na poważne zabiegi rekonstrukcyjne, z wyłączeniem tzw. medycyny estetycznej. Na samą wizytę u specjalisty chirurga plastycznego, aby rozpocząć ścieżkę diagnostyczno-terapeutyczną, kobieta musi zaczekać średnio 4 miesiące. Najdłużej muszą czekać pacjentki zakwalifikowane do rekonstrukcji piersi polegającej na wstawieniu implantu typu ekspander oraz wymianie uprzednio założonego ekspandera na endoprotezę piersiową. W tych przypadkach terminy wahają się w granicach 7-13 miesięcy.

Drugą pod względem długości czasu oczekiwania dziedziną jest angiologia, gdzie na świadczenia również trzeba czekać ponad pół roku. Aby odbyć pierwszorazową konsultację u lekarza angiologa, pacjentki muszą czekać średnio 8,5 miesiąca. Podobnie w przypadku konsultacji z chirurgiem naczyniowym, dla której średni czas oczekiwania wyniósł 8 miesięcy.

Wśród uwzględnionych świadczeń szczególnie długie (powyżej 5 mies.) kolejki występują w przypadku:

• wizyty u endokrynologa - 7,3 miesiąca;

• skierowania na badanie urodynamiczne - 5,9 miesiąca;

• zalecenia wykonania USG tarczycy - 5,7 miesiąca;

• wizyty u neurochirurga - 5,7 miesiąca;

• badań kariotypu - 5,7 miesiąca;

• konieczności operacji wypadania macicy metodą podwieszania z dostępem laparoskopowym - 5,3 miesiąca;

• wizyty u immunologa - 5,2 miesiąca.

Należy podkreślić, że część z placówek, które realizują świadczenia z zakresu ambulatoryjnej opieki zdrowotnej, nie będzie wykonywała specjalistycznych badań, jak badanie urodynamiczne w ramach kontraktu z NFZ, ponieważ wielu świadczeniodawców honoruje wyłącznie skierowania wystawione przez specjalistów zatrudnionych w tym samym podmiocie. Tym samym pacjentka de facto zostanie zmuszona do rozpoczęcia ścieżki na nowo.

W trudnej sytuacji znajdują się także kobiety, u których co najmniej dwukrotnie doszło do poronienia o nieustalonej przyczynie. W takich przypadkach do podstawowych procedur diagnostycznych należą badania mające na celu wykluczyć anatomiczne przyczyny niepowodzeń oraz badania genetyczne, w szczególności badanie kariotypu pacjentek i jej partnerów. Czas oczekiwania na taką konsultację i ewentualne wykonanie testów wynosi 5,7 miesiąca.

Średni czas oczekiwania na świadczenia, które występują wyłącznie u kobiet

W tej kategorii świadczeń wyłącznie kobiecych znalazły się w szczególności choroby związane z narządami rodnymi, porodem i połogiem. Na potrzeby analizy zaliczono do niej także raka piersi (lista świadczeń wyłącznie kobiecych znajduje się w załączniku do raportu). Średni czas oczekiwania na świadczenia wyłącznie kobiece wynosi 2,2 miesiąca, z czego na 31 zdefiniowanych świadczeń przeznaczonych wyłącznie dla kobiet, 7 przekracza średni czas oczekiwania:

• waginoplastyka - 2,4 miesiąca;

• rekonstrukcja piersi, wstawienie implantu typu ekspander - 7 miesięcy;

• rekonstrukcja piersi, wymiana ekspandera na endoprotezę piersiową - 13,1 miesiąca;

• histeroskopia diagnostyczna - 2,5 miesiąca;

• laparoskopia diagnostyczna - 3,6 miesiąca;

• operacja nietrzymania moczu metodą TOT - 4,7 miesiąca;

• operacja wypadania macicy metodą podwieszania z dostępem laparoskopowym - 5,3 miesiąca.

Średni czas oczekiwania kobiet do lekarza specjalisty

Aby uzyskać poradę specjalisty, kobiety w lutym musiały poczekać średnio 3,7 miesiąca. Najdłuższy czas oczekiwania dotyczy wizyt: u angiologa (8,5 miesiąca), chirurga naczyniowego (8 miesięcy), gastroenterologa dziecięcego (7,9 miesiąca) oraz endokrynologa (7,3 miesiąca).

Warto zwrócić uwagę na różnicę w dostępności do wizyt u lekarzy ginekologów w zależności od wieku pacjentki. 21-letnia kobieta, której doskwierają nieregularne i bolesne miesiączki, i która dodatkowo obserwuje u siebie nadmierne wypadanie włosów wraz z nasileniem owłosienia typu męskiego, ma szansę dostać się na konsultację w ciągu tygodnia, a nawet z dnia na dzień. Z kolei dziewczyna w wieku 16 lat, której również doskwierają nieregularne i bolesne miesiączki, na taką wizytę musi czekać nawet 3 tygodnie, co może oznaczać jeszcze konieczność dodatkowych dni zwłoki w przypadku wystąpienia krwawienia, a tym samym czas spędzony w bólu i dyskomforcie.

Fundacja WHC zwraca uwagę na fakt, że średnia czasu oczekiwania uwzględnia zarówno pacjentki, które czekają na wizytę ze skierowaniem w trybie stabilnym, jak i te, które na skierowaniu uzyskały adnotację „pilne”. Taka sytuacja dotyczyła 16-letniej pacjentki potrzebującej pilnej konsultacji gastroenterologa dziecięcego w związku z silnym bólem pojawiającym się podczas każdej próby spożycia normalnego posiłku, z postępującymi zaburzeniami odżywiania i brakiem akceptacji swojego wyglądu. Czas oczekiwania na konsultację w trybie pilnym w poradni gastroenterologii dziecięcej w Warszawie wyniósł dwa lata. Oznacza to, że pacjentka szybciej ukończyłaby 18 rok życia (a tym samym nie byłaby uprawniona do korzystania ze świadczeń dziecięcych), niż uzyskałaby niezbędną konsultację.

Trudny do akceptacji jest również czas oczekiwania na konsultację u psychiatry. Pacjentka posiadająca skierowanie od psychologa, niezależnie od powodu skierowania, musi spędzić bez dostępu do pomocy lekarza średnio ponad miesiąc, przy czym dokładny czas oczekiwania w wybranych placówkach ma bardzo szeroki rozrzut i może wynosić od kilku do nawet kilkuset dni.

Średni czas oczekiwania kobiet do badań diagnostycznych

Niezwykle istotne dla powodzenia przyszłego leczenia jest możliwie szybkie wykonanie niezbędnych badań i postawienie diagnozy. Wyniki uzyskane przez Fundację WHC wskazują, że na badanie diagnostyczne polskie pacjentki czekają średnio 2,4 miesiąca.

Wśród wszystkich zweryfikowanych przez Fundację WHC świadczeń diagnostycznych najdłuższy czas oczekiwania odnotowano w przypadku USG Doppler kończyn dolnych (7,6 miesiąca), jak i badania w kierunku 5 najczęstszych mutacji w obrębie genu BRCA1 u pacjentki potencjalnie obciążonej ryzykiem rozwoju dziedzicznego raka piersi (7,4 miesiąca) oraz badania urodynamicznego (5,9 miesiąca). Niewiele krócej - 5,7 miesiąca - poczekają pacjentki, które otrzymały skierowanie na badanie kariotypu w związku z powtarzającymi się poronieniami oraz na USG tarczycy.

Ponad 3 miesiące czekają również pacjentki, u których należy wykonać:

• biopsję aspiracyjną cienkoigłową tarczycy - 3,6 miesiąca;

• laparoskopię diagnostyczną - 3,6 miesiąca;

• rezonans magnetyczny głowy - 3,1 miesiąca; przypadek stabilny.

Dostępność do badań diagnostycznych jest szczególnie zła w przypadku kobiet cierpiących na nietrzymanie moczu. Dolegliwość ta w przypadku populacji Polskiej może dotyczyć nawet 25,4 proc. społeczeństwa, w szczególności kobiet. Tymczasem w sporej części przypadków w celu wykonania badania urodynamicznego (jeśli skierowanie nie pochodzi od lekarza zatrudnionego w danej placówce), konieczna jest najpierw wizyta konsultacyjna, na której podejmowana jest decyzja o wykonaniu badania i dopiero wtedy ustala się konkretny termin. W związku z tym czas oczekiwania, mimo oszacowanego okresu około 6 miesięcy, może się dodatkowo wydłużyć.

Etapowość leczenia w kobiecych przypadkach

Fundacja WHC poświęca także uwagę problematyce etapowości leczenia, dlatego wskazała kilka przykładów ograniczeń, w których sumujący się czas oczekiwania do kolejnych etapów leczenia jest szczególnie bolesny dla pacjenta i decyduje o jego szansie na powrót do zdrowia bądź o przeżyciu (na wykresie poniżej czas w mies.)

Zgodnie z wynikami:

• czas od dianozy anoreksji i myśli samobójczych do wizyty u gastroenterologa dziecięcego (16-letnia pacjentka) wynosi 306 dni;

• czas od niespecyficznych objawów raka jajnika do operacji metodą laparotomii pośrodkowej wynosi 145 dni;

• czas od drugiego poronienia przed 20 tygodniem ciąży do badania kariotypu wynosi 366 dni;

• czas od bolesnych, obfitych i nieregularnych miesiączek do zabiegu usunięcia torbieli endometrialnych metodą tradycyjną wynosi 233 dni;

• czas od podejrzenia raka tarczycy do tyreidektomii radykalnej wynosi 536 dni;

• czas od hiperprolaktynemii i bólów głowy do usunięcia guza prolaktynowego wynosi 551 dni;

• czas od przewlekłej niewydolności żylnej do usunięcia żylaków metodą klasyczną wynosi 911 dni;

• czas od podejrzenia raka piersi w badaniu mammograficznym do mastektomii całkowitej wynosi 77 dni.

Dostęp kobiet do terapii innowacyjnych

W ostatnich latach Ministerstwo Zdrowia znacząco poprawiło dostęp do innowacyjnych leków. Także innowacyjne leki stosowane u kobiet zostały objęte refundacją. Jednak pomimo systematycznego wzrostu liczby dostępnych terapii skierowanych do kobiet, grupa ta wciąż boryka się z ograniczeniami w dostępie do innowacyjnego leczenia.

Niezaspokojoną potrzebę zdrowotną stanowi przede wszystkim brak dostępu do leków dla pacjentów cierpiących na przewlekłą migrenę. Ponadto dostęp do fizjoterapii uroginekologicznej również stanowi istotny problem dla kobiet. Z powodu nietrzymania moczu w Polsce cierpi blisko 30 proc. kobiet po 50. roku życia.

Przełom w leczeniu raka jajnika w Polsce nastąpił 1 stycznia 2022 r., kiedy na listę leków refundowanych trafił niraparib w leczeniu podtrzymującym nowo rozpoznanego zaawansowanego raka jajnika, jajowodu lub pierwotnego raka otrzewnej, niezależnie od stanu mutacji w genach BRCA1/BRCA2. Było to wypełnienie zapowiedzi wiceministra zdrowia Macieja Miłkowskiego z poprzedniego roku (2021), które spotkało się z ogromnymi podziękowaniami ze strony towarzystw eksperckich i pacjenckich.

Z kolei przełom w leczeniu raka piersi na świecie nastąpił w kwietniu 2020 r. Wówczas FDA w trybie przyspieszonym wydała pozwolenie na rejestracje substancji sacituzumab govitecan-hziy w leczeniu nieoperacyjnego miejscowo zaawansowanego lub przerzutowego potrójnie ujemnego raka piersi (TNBC), który wcześniej poddano dwóm lub więcej terapiom systemowym i co najmniej jednej z powodu choroby przerzutowej. Lek został wskazany przez członków zarządu Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej na liście TOP 10 ONKO, czyli został umiejscowiony wśród 10 terapii onkologicznych, które powinny stać się priorytetem refundacyjnym na 2022 r.

Jeszcze więcej danych znajduje się w I Barometrze WHC - Kobieta w kolejce.

Polecamy także:

Kalendarz szczepień ochronnych – jak ma wyglądać dla dzieci z Ukrainy?

Pomoc uchodźcom: projekt już wysłany do Sejmu. DZP podsumowuje zmiany

UE gwarantuje 10 tys. łóżek szpitalnych dla pacjentów z Ukrainy