- Zarówno w załączonym do opiniowania projekcie uchwały Rady Ministrów, jak i w Ocenie Skutków Regulacji, słowa „laboratorium” bądź „diagnostyka czy medycyna laboratoryjna” nie padają ani razu, natomiast w tekście projektu informacje o laboratoriach wykonujących badania profilaktyczne mają jedynie charakter lakoniczny i odnoszą się do zapisów programu "Profilaktyka 40 Plus", który już poprzednio oceniliśmy jako pobieżny i nieefektywny, a także skonstruowany bez konsultacji ze środowiskiem ekspertów z dziedziny diagnostyki laboratoryjnej, co widać choćby na przykładzie tego, że wymagania personalne zawarte w opisie programu nie zakładają nawet obecności diagnosty laboratoryjnego w procesie diagnostycznym - czytamy w stanowisku KZZPMLD.
Diagności podkreślają, że ich profesja nie została zatem wymieniona w projekcie jako obszar szczególnego zainteresowania na kolejne lata, a realne problemy laboratoriów i ich pracowników nie zostały poruszone i tym samym nie przedstawiono ich skutecznych i długofalowych rozwiązań. Zaznaczają, że w dziale „Sytuacja demograficzno-epidemiologiczna ludności Polski” nie wspomniano, że do określenia części czynników ryzyka opisanych w dokumencie niezbędne są badania laboratoryjne, które nie są traktowane z należytą uwagą dla prewencji chorób, z powodu braku ich wyceny przez NFZ.

- Ponadto, skuteczna walka z przedwczesną umieralnością osób w wieku aktywności zawodowej to prewencja, którą mogłoby ułatwić np. poszerzenie kompetencji diagnostów specjalistów o zlecanie badań, poradę diagnostyczną czy uwolnienie zawodu diagnosty laboratoryjnego, które spowoduje łatwiejszy dostęp do badań i optymalne wykorzystanie wysokich kwalifikacji diagnostów, obecnie niewykorzystywanych w pełni - wskazuje KZZPMLD.

Zaznaczono, że w dziale „Profilaktyka” nie wspomniano w ogóle o roli, jaką w systemie ochrony zdrowia odgrywają medyczne laboratoria diagnostyczne i ich pracownicy, czyli 16 tys. diagnostów laboratoryjnych, wspomaganych w swojej pracy przez kilka tysięcy techników analityki medycznej i pozostały personel pomocniczy. Nie wspomniano o konieczności zwiększenia nakładów na diagnostykę laboratoryjną, co postulowane było już w 2017 roku przez kontrolerów NIK. Autorzy projektu nie wspominają przy tej okazji także o: utworzeniu rejestru i wyceny konkretnych badań laboratoryjnych, o uwolnieniu zawodu diagnosty laboratoryjnego i zwiększeniu kompetencji diagnostów specjalistów czy wreszcie o utworzeniu organu nadzorującego jakość w diagnostyce laboratoryjnej, niezbędnego w sytuacji jeszcze większego wykorzystania potencjału polskich medycznych laboratoriów diagnostycznych – zarówno tych już funkcjonujących na rynku, jak i tych, które w związku ze zwiększaniem nacisku na profilaktykę zdrowotną powstaną w niedalekiej przyszłości. Wzorem pozostałych świadczeń zdrowotnych, opłacanych przez płatnika, konieczne jest - zdaniem KZZPMLD - wprowadzenie opisanych poniżej wymogów kadrowych oraz sprzętowych przy procedurach/ badaniach laboratoryjnych – obecnie wyłącznie badania genetyczne czy typowanie tkankowe, które są odrębnie kontraktowane, posiadają odpowiednie wymogi.

Jak zauważają diagności w dziale „Kadry w ochronie zdrowia”, zwraca się za to uwagę, że doświadczenia wynikające z walki z pandemią COVID-19 bezsprzecznie potwierdzają, że w systemie ochrony zdrowia ogromną rolę odgrywają nie tylko lekarze i pielęgniarki, ale także osoby wykonujące inne zawody medyczne, np. ratownicy medyczni czy diagności laboratoryjni. (…). Wzrasta również zapotrzebowanie na wykonywanie badań diagnostycznych przez odpowiednio wykwalifikowany personel, przy użyciu specjalistycznego sprzętu w certyfikowanych laboratoriach.

- Po pandemii bezwzględnie należy zaplanować wykorzystanie tego potencjału – zarówno kadrowego jak i w zakresie powstałej infrastruktury. Należy zaplanować zwiększenie liczby wykonywanych przesiewowych badań molekularnych – czy to w kierunku HPV w przypadku raka szyjki macicy (obecnie pilotaż prowadzony przez Narodowy Instytut Onkologii w Warszawie), czy mutacji BRCA w przypadku raka sutka, czy też badań przesiewowych noworodków w kierunku ciężkich wrodzonych niedoborów odporności (SCID) (pilotaż prowadzony obecnie przez Pomorski Uniwersytet Medyczny) - zaznacza Związek i dodaje, że przedłożony projekt w obecnym kształcie nie przewiduje jednak żadnych rozwiązań kadrowych dla grupy zawodowej diagnostów laboratoryjnych, w przeciwieństwie do rozwiązań proponowanych lekarzom czy pielęgniarkom.

Jakich zmian oczekują diagności laboratoryjni?

• Sukcesywnego zwiększania naborów na studia na kierunku analityka medyczna/ medycyna laboratoryjna oraz wprowadzenie nieodpłatnych specjalizacji dla diagnostów laboratoryjnych.

• Wprowadzenia mapowania zapotrzebowania na specjalizacje dla diagnostów wraz z premiowaniem osiedlania się diagnostów specjalistów w poszczególnych regionach kraju, bo już teraz w laboratoriach brakuje osób ze specjalizacją np. z toksykologii, jest zbyt mało genetyków, hematologów czy immunologów.

• Zapewnienie jednostkom szkolącym diagnostów laboratoryjnych refundacji kosztów ponoszonych na wynagrodzenia opiekunów staży kierunkowych, nadzorujących programowe staże specjalizacyjne diagnostów oraz wprowadzenie dodatkowych urlopów naukowych dla diagnostów laboratoryjnych odbywających kształcenie specjalizacyjne.

• W ramach zapewnienia godnych warunków pracy - tworzenie norm zatrudnienia i norm liczby wykonanych badań na osobę.

W opinii Związku, w kwestii kadr zatrudnionych w diagnostyce laboratoryjnej pilnej interwencji wymaga także niwelowanie dyskryminacji płacowej w stosunku do osób wykonujących zawód medyczny i posiadających uprawnienia do autoryzacji wyników badań (obecnie diagnosta z PWZDL według ustawy o sposobie ustalania minimalnych wynagrodzeń w ochronie zdrowia ma ten sam współczynnik pracy co biolog nieposiadający prawa wykonywania zawodu diagnosty i niewykonujący zawodu medycznego).

Czytaj też:

KIDL krytycznie o strategii rozwoju systemu ochrony zdrowia