Oncoindex to wskaźnik dostępności refundowanych terapii onkologicznych, który powstał w 2018 r. z inicjatywy Onkofundacji Alivia. W ramach projektu analizowane są informacje dotyczące dostępności skutecznych i bezpiecznych terapii dla dziesięciu guzów litych oraz tej samej liczby chorób hematoonkologicznych, które są najczęstszą przyczyną śmierci pacjentów onkologicznych w Europie. Pod uwagę brane są terapie dopuszczone do obrotu w ostatnich piętnastu latach oraz rekomendowane przez Europejskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej (ESMO). Wskaźnik przyjmuje wartość od 0 do 100 punktów, a  maksymalna wartość oznacza pełną dostępność terapii rekomendowanych przez środowisko naukowe.

Sytuacja się poprawia, ale wciąż nie jest dobrze

Najnowsze zestawienie obejmuje stan refundacji terapii na 1 września br. Obecny wskaźnik wynosi 42 pkt. To rekordowy poziom Oncoindexu od początku prowadzenia analizy. Na 139 substancji rekomendowanych przez ESMO w badanych wskazaniach:

• 40 terapii (28,8 proc.) jest refundowanych w pełnym zakresie wskazań;

• 51 terapii (36,7 proc.) jest refundowanych z ograniczeniami nie wynikającymi z aktualnej wiedzy medycznej;

• 48 terapii (34,5 proc.) nie jest finansowania w ramach systemu refundacyjnego w Polsce.

W porównaniu do ostatniego badania wartość wskaźnika wzrosła o 1 pkt, jednak w porównaniu do początkowego wskaźnika wzrósł on o 15 pkt. Widoczny jest trend pozytywny – w maju również informowano o rekordowej wartości Oncoindeksu, a i w poprzednie edycje pokazywały, że dostęp do terapii się poprawia.  

Zmienia się również perspektywa klinicystów. - W ostatnich latach kolejne grupy pacjentów z nowotworami krwi uzyskały kilkadziesiąt nowych opcji terapeutycznych. To dziedzina, w której farmakoterapia to często jedyna metoda leczenia. Wielu chorych ma szansę na dłuższe życie w odpowiedniej jakości – mówi prof. Krzysztof Giannopoulos z Zakładu Hematoonkologii Doświadczalnej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. – Obecnie potrzebujemy mechanizmów, uprawiającą działanie systemu w kierunku kompleksowej i koordynowanej opieki specjalistycznej. Na to wyzwanie może odpowiedzieć pilotaż Krajowej Sieci Hematologicznej, którego projekt trafił pod koniec sierpnia do konsultacji – dodaje.

Wskaźnik dostępności leków stosowanych w hematoonkologii jest wyraźnie wyższy niż w przypadku guzów litych i wynosi 55 pkt. Pełną refundację ma niemal co druga terapia (46 proc.), a z ograniczeniami finansuje się co trzecią technologię (32 proc.). Brak refundacji dotyczy dziewięciu leków (19 proc.). W przypadku guzów litych niedostępnych jest ponad dwukrotnie więcej terapii (40 proc.).

- Widzimy, że poprawia się dostępność nowoczesnego leczenia dla pacjentów leczonych radykalnie. Udostępniane są nowe opcje terapeutyczne adjuwantowe i neoadjuwantowe. To szczególny rodzaj interwencji, który zwiększa odsetek pacjentów z trwałym efektem terapeutycznym. Również pacjenci leczeni paliatywnie mają coraz częściej szanse na dłuższe życie lub późniejszą progresję – zwraca uwagę dr Joanna Kufel-Grabowska z Kliniki Onkologii i Radioterapii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. – Dostrzegam jednak konieczność poprawy w pozostałych kanałach refundacyjnych. Ratunkowy dostęp do technologii lekowych jest obudowywany kolejnymi przeszkodami, a finansowanie terapii onkologicznych z Funduszu Medycznego jest nadzwyczaj skromne, czego dowodem jest tegoroczny wykaz technologii lekowych o wysokim poziomie innowacyjności (TLI) – dodaje ekspertka.

Polecamy: Ratunkowy dostęp do leków: które będą niedostępne?

Wydatki na onkologię są niewystarczające

Onkofundacja Alivia ocenia, że zagrożeniem dla utrzymania aktualnego trendu udostępniania nowych opcji terapeutycznych jest finansowanie systemu ochrony zdrowia. Dane opublikowane w opracowanym na zlecenie fundacji raporcie „Dostęp pacjentów onkologicznych do terapii lekowych na tle zmian systemowych w Polsce” wskazują, że pomimo nominalnego wzrostu wydatków na leczenie nowotworów w ostatnich latach, wciąż pozostają one niskie w stosunku do nakładów w innych państwach europejskich. W 2022 r. wydatki na ten cel w Polsce wyniosły 90 euro na osobę. To ponad dwa razy mniej niż średnia unijna dla 2018 r. - Wzrost nakładów na leczenie onkologiczne jest niezbędny dla zapewnienia równego dostępu do wysokiej jakości opieki. Ostatnie zmiany prawne oraz realizacja polityk publicznych wydają się nie ułatwiać tego zadania – mówi Agata Polińska, wiceprezeska zarządu Onkofundacji Alivia.

Wskazuje przy tym na dwa zjawiska, które budzą zaniepokojenie fundacji. Po pierwsze, w grudniu 2022 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, na podstawie której zlikwidowano dotację do Narodowego Funduszu Zdrowia z budżetu państwa na finansowanie wielu zadań, w tym ratownictwa medycznego, programów bezpłatnych leków, programów polityki zdrowotnej czy szczepień. Rocznie oznacza to uszczuplenie środków płatnika o ok. 7 mld zł. - Obecna strata finansowa NFZ, która przekracza 18 mld zł, to jeden ze skutków ustawy wynikający z podniesienia wycen świadczeń związanych z podwyżką wynagrodzeń w systemie – ocenia fundacja. Po drugie, Fundusz Medyczny - pomimo niemal trzech lat od uruchomienia - wciąż nie wydaje odpowiednich środków. Alivia wskazuje, że na rachunku bankowym FM znajduje się ponad 4,1 mld zł, których nie wykorzystano, a do końca roku trafi do niego dodatkowe 4 mld zł z budżetu państwa.

- Mamy nadzieję, że niekorzystne perspektywy finansowania ochrony zdrowia w nadchodzącym roku nie zmienią nastawienia instytucji kreujących politykę lekową, które zaczęły zabiegać o zapewnienie optymalnego kształtu schematu leczenia refundowanego. Wobec braku odpowiedniej dostępności świadczeń oraz technologii w publicznym systemie ochrony zdrowia brak wykorzystania miliardów złotych z Funduszu Medycznego nie znajduje wytłumaczenia – uważa Agata Polińska.

Polecamy: Zaawansowane badania genetyczne do finansowania z Funduszu Medycznego?

Pieniądze z Funduszu Medycznego powinny trafić do NFZ?

Onkofundacja Alivia wystosowała do Ministerstwa Zdrowia petycję, w której apeluje o przekazanie dodatkowej dotacji do Narodowego Funduszu Zdrowia poprzez skierowanie do płatnika niewykorzystanych środków z Funduszu Medycznego.

Organizacja zabiega również o zmianę zapisów dotyczących listy produktów niepodlegających finansowaniu w ramach ratunkowego dostępu do technologii lekowych oraz wdrożenie mechanizmów umożliwiających sprawne dostosowanie schematów leczenia refundowanego do wytycznych międzynarodowych towarzystw naukowych.

Polecamy także:

Leczenie paliatywne w onkologii: wydłuża życie, poprawia jego jakość

Onkopłodność - trwa kampania Fundacji Rak'n'roll

Wyroby medyczne na zlecenie - co się zmieni dla chorych onkologicznie?