Unijne i krajowe normy

Narażenie człowieka na pozostałości pestycydów pobieranych wraz z żywnością jest nieuniknioną konsekwencją stosowania w rolnictwie środków ochrony roślin. Rozporządzenie (WE) nr 396/2005 nakłada na państwa członkowskie obowiązek przeprowadzania kontroli zgodności żywności wprowadzanej do obrotu z obowiązującymi wartościami NDP (tj. najwyższymi dopuszczalnymi poziomami pozostałościami pestycydów). Ustanawia ono w tym celu zarówno unijne, jak i krajowe programy kontroli.

Raport "Analiza potencjalnego zagrożenia zdrowia konsumentów wynikającego z obecności pozostałości pestycydów w żywności dostępnej na polskim rynku w roku 2021” przedstawia wyniki badań prowadzonych w Polsce przez Państwową Inspekcję Sanitarną w ramach urzędowej kontroli i monitoringu żywności.

W 2021 roku badaniom na obecność pozostałości pestycydów poddano łącznie 3 759 próbek żywności. Badano obecność łącznie 477 pozostałości pestycydów w produktach spożywczych. W 1613 próbkach (42,91 proc.) nie stwierdzono pozostałości żadnego pestycydu. W 1923 próbkach (51,16 proc.) stwierdzono obecność pozostałości co najmniej jednego pestycydu na poziomie nieprzekraczającym odpowiedniej wartości NDP. W 223 próbkach (5,93 proc.) stwierdzono przekroczenie wartości NDP dla co najmniej jednego pestycydu.

Poza normą, ale bezpieczne

Za niezgodne z normami uznano 137 próbek (3,64 proc.). Najczęściej wykrywanymi w 2021 roku pestycydami były fungicydy: boskalid, azoksystrobina, fluopiram, fludioksonil, ditiokarbaminiany oraz insektycyd acetamipryd, a także jon bromkowy. Produktami, w których stwierdzano największą liczbę pozostałości w przeliczeniu na próbkę były grejpfruty (w tym pomelo), herbata, winogrona, truskawki, banany oraz rukola. Największą liczbę pozostałości różnych pestycydów stwierdzono w winogronach, pomidorach, truskawkach, herbacie, ogórkach i papryce. Na tej podstawie nie można jednak wyciągać wniosku, że powyższe produkty stanowią zagrożenie dla naszego zdrowia.

Udział próbek niezgodnych z normami był zbliżony do opracowanych przez EFSA wyników uzyskanych w tym samym roku w Unii Europejskiej, Norwegii i Islandii (94,1 proc. vs. 96,1 proc.).

Ryzyko krótko- i długoterminowe

Na podstawie uzyskanych wyników, w przypadkach, gdy odsetek wyników pozytywnych dla danego pestycydu w danym produkcie wynosił co najmniej 20 proc., oszacowano narażenie przewlekłe i scharakteryzowano związane z tym ryzyko dla konsumentów. W ocenianym zestawie danych wyodrębniono 101 takich kombinacji produkt/pestycyd (obejmujących 33 produkty i 37 pestycydów). Do szacowania narażenia przewlekłego wykorzystano, poza danymi dla krajowej populacji generalnej, kilka dodatkowych diet potencjalnie zbliżonych do polskiego modelu żywienia.

Uzyskane wyniki charakteryzowania ryzyka wskazują, że pozostałości pestycydów stwierdzane w produktach spożywczych pobranych z obrotu w 2021 r. nie stwarzały zagrożenia dla zdrowia konsumentów.

W przypadku wszystkich wyników niezgodnych z wartością NDP (łącznie 157 wyników w 137 próbkach, w tym 131 wyników w 120 próbkach pochodzących z obrotu i 26 wyników w 18 próbkach pobranych w ramach kontroli granicznej) dokonano szacowania ryzyka krótkoterminowego. W obliczeniach przyjmowano największą, spośród wszystkich Państw Członkowskich, tzw. dużą porcję produktu wyrażoną w g/kg masy ciała. Wielkość narażenia oszacowaną dla dzieci i osób dorosłych odnoszono do odpowiednich wartości ostrej dawki referencyjnej (ARfD). W przypadku 68 niezgodności z NDP, proces charakteryzowania ryzyka wykazał brak potencjalnego zagrożenia dla konsumentów. Potencjalne zagrożenie dla zdrowia poparte oszacowaniem narażenia i scharakteryzowaniem ryzyka wykazano dla 16 niezgodności. W przypadku 73 wyników niezgodnych z NDP, ze względu na m.in. brak możliwości wyznaczenia toksykologicznych wartości odniesienia, kierując się zasadą minimalizowania ryzyka uznano a priori, że należy je uznać za potencjalne zagrożenie dla zdrowia konsumentów. Dotyczyło to niezgodności dla chlorpiryfosu, chlorpiryfosu metylu, dimetoatu, ometoatu i linuronu. Ostatecznie uznano, że 81 spośród 137 próbek żywności, w których stwierdzono niezgodności z NDP mogło stanowić potencjalne zagrożenie dla konsumentów.

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH-PIB podsumowując wyniki kontroli stwierdza: "Uwzględniając fakt, że przyjęte scenariusze i modele obliczeniowe stosowane w szacowaniu narażenia i charakteryzowaniu ryzyka z założenia przeszacowują wyniki, można ogólnie ocenić, że pozostałości pestycydów w żywności dostępnej na krajowym rynku w 2021 r. nie stwarzały zagrożenia dla zdrowia. Konieczne jest jednak stałe prowadzenie urzędowej kontroli i monitoringu jako metody oceny jakości zdrowotnej żywności dostępnej w obrocie. Należy zwrócić szczególną uwagę na wyjaśnianie przyczyn występowania niezgodności z wartościami NDP, zwłaszcza w przypadku pestycydów wycofanych ze stosowania w UE ze względu na stwierdzone niekorzystne działanie toksykologiczne i ich eliminację".

Pobierz raport

Polecamy także:

MZ potwierdza: Katarzyna Kacperczyk nową wiceminister zdrowia

Izabela Leszczyna: Jesteśmy w stanie ten system postawić na nogi

Aborcja: projekty Lewicy z numerami druków, propozycji będzie więcej

Senat przyjął ustawę budżetową. Teraz decyzja należy do prezydenta