Podczas konferencji „Wizja Zdrowia - Diagnoza i Przyszłość - Foresight Medyczny” 2 października br. rozmawiano o profilaktyce zachorowań na półpasiec.

Półpasiec jest zakaźną chorobą wirusową, której podłożem jest objawowa reaktywacja latentnego zakażenia wirusem ospy wietrznej i półpaśca. Na jej wystąpienie szczególnie narażone są osoby po 50. roku życia oraz należące do grup ryzyka.

Lekceważona choroba

Prof. Irena Walecka, kierownik Kliniki Dermatologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Państwowym Instytucie Medycznym MSWiA w Warszawie, konsultant ds. dermatologii i wenerologii woj. mazowieckiego zwróciła uwagę na to, że pacjenci często lekceważą tę chorobę. Uważają, że ogranicza się ona do niegroźnych zmian skórnych. Tymczasem półpasiec może mieć charakter rozsiany i nawrotowy.

– Półpasiec oczny to owrzodzenie rogówki prowadzące nawet do ślepoty, półpasiec uszny może skutkować szumami w uszach, jeśli zaatakuje nerw trójdzielny może powodować opadnięcie powieki czy policzka. A najczęstsze powikłanie, czyli neuralgia popółpaścowa skutkuje przewlekłym bólem. Poza tym półpasiec zwiększa ryzyko udaru i zawału – wymieniała.

Na półpasiec może zachorować każdy, kto przeszedł wcześniej ospę wietrzną.

- Czynnikiem predysponującym jest spadek odporności, narażenie na wysoką temperaturę, leczenie immunosupresyjne i onkologiczne oraz stres. Również wiek powyżej 50. roku życia zwiększa znacząco ryzyko zachorowania – poinformowała.

Prof. Krzysztof Giannopoulos, prezes Polskiego Towarzystwa Hematologów i Transfuzjologów dodał, że na zachorowania na półpasiec bardziej narażeni są też chorzy na szpiczaka plazmocytowego i przewlekłą białaczkę limfocytową. Tymczasem półpasiec hamuje proces ich leczenia, jest też przeciwskazaniem do zastosowania nowoczesnych terapii, jak np. CAR-T.

Nieskuteczne leczenie bólu

Dr Magdalena Kocot-Kępska, prezes Polskiego Towarzystwa Badania Bólu podkreślała, że neuralgia popółpaścowa jest najbardziej dokuczliwym powikłaniem półpaśca. A im starszy pacjent, tym ryzyko utrwalenia bólu wyższe.

- Nawet 75 proc. chorych powyżej 70. roku życia będzie cierpiało na przewlekły ból. Bardziej narażone są kobiety. Pacjenci skarżą się też na przeczulicę na dotyk, co uniemożliwia im noszenie jakiejkolwiek bielizny, nadwrażliwość na ciepło i zimno niepozwalające się umyć - opowiadała.

Przewlekły ból neuropatyczny jest często oporny na leczenie i może poważnie upośledzać jakość życia oraz sprawność funkcjonalną. Pacjenci często zgłaszają zaburzenia snu, przewlekłe zmęczenie, zmniejszenie masy ciała, zmniejszenie łaknienia, niepokój i depresję.

- Zmniejszenie bólu o 30 do 50 proc. jesteśmy w stanie uzyskać tylko u połowy pacjentów. Wielu z nich cierpi do końca życia - zaznaczyła dr Magdalena Kocot-Kępska. Dodała, że ból przewlekły niszczy mózg pacjentów, a obumieranie neuronów zwiększa ryzyko demencji czy choroby Alzheimera.

Rekomendacje ekspertów

Prof. Ernest Kuchar, prezes Polskiego Towarzystwa Wakcynologii przypomniał, że w maju 2023 r. opublikowano zalecenia grupy ekspertów Polskiego Towarzystwa Wakcynologii, Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Polskiego Towarzystwa Badania Bólu i Polskiego Towarzystwa Neurologicznego dotyczące szczepienia przeciw półpaścowi. – Wszyscy, którzy skończyli 50 lat oraz przewlekle chorzy powinni się zaszczepić – poinformował i przyznał, że sam przyjął już pierwszą dawkę szczepionki przeciwko półpaścowi.

Prof. Krzysztof Giannopoulos przypomniał, że dla pacjentów hematoonkologicznych żywe szczepionki nie są wskazane. Ale nowa szczepionka przeciw półpaścowi jest szczepionką martwą i ma adiuwant, który wzmacnia jej skuteczność u pacjentów z obniżoną odpornością.  – W naszych rekomendacjach dla chorych na szpiczaka i przewlekłą białaczkę limfocytową są szczepienia – poinformował. Dodał, że szczepić powinni się też pacjenci po przeszczepieniach oraz z HIV.

Prof. Irena Walecka zaznaczyła, że wszyscy leczeni z powodu przewlekłych chorób dermatologicznych – pokrzywki, łuszczycy czy AZS - otrzymują rekomendację, aby się szczepić.

Nowa szczepionka

Dr Ilona Małecka z Polskiego Towarzystwa Wakcynologii poinformowała, że nowa szczepionka przeciw półpaścowi, ponieważ nie zawiera żywego wirusa, nie budzi żadnych obaw o profil bezpieczeństwa, nawet u pacjentów leczonych immunosupresyjnie. Jest bardzo skuteczna, a objawy niepożądane mają charakter krótkotrwały. Najczęściej jest to podwyższona temperatura i gorsze samopoczucie.

– Mam nadzieję, że neuralgia popółpaścowa dzięki szczepieniom pozostanie tylko w podręcznikach medycyny, a choroba zniknie – dodała dr Magdalena Kocot-Kępska.

Kalendarz szczepień dla dorosłych

Prof. Ernest Kuchar zwrócił uwagę, że populacja polska starzeje się. – Wszyscy się zestarzejemy, ale jak będziemy się starzeć, zależy od nas – powiedział. Dodał, że reaktywacji wirusa, którego mamy w sobie trudno uniknąć, więc szczepienie jest najlepszą formą zapobiegania półpaścowi.

Prof. Krzysztof Giannopoulos zauważył, że koszt szczepionki dla pacjentów w wieku podeszłym może stanowić barierę, dlatego powinna ona być refundowana.

Dr Magdalena Kocot-Kępska poinformowała, że leczenie bólu spowodowanego neuralgią popółpaścową pochłania cały miesięczny budżet jej poradni. Tymczasem dotyczy zaledwie 10 proc. leczonych pacjentów.

– Gdyby pacjenci szczepili się, środki te moglibyśmy wydać na leczenie bólu u innych chorych – dodała. – Dlatego czekamy na refundację szczepionki dla pacjentów w wieku podeszłym - zaapelowała.

Prof. Ernest Kuchar również podkreślał, że koszt szczepionki nie powinien być barierą, zwłaszcza że koszty leczenia są zawsze wyższe.

Więcej na ten temat:

COVID-19: jak chronić najbardziej podatnych pacjentów?

Igor Grzesiak: Ruchy antyszczepionkowe istniały długo przed pandemią

Szczepienia dla dorosłych. Nowe wyzwanie w profilaktyce