Ratunkowy Dostęp do Technologii Lekowych jest świadczeniem gwarantowanym. Ustanowiono go na gruncie przepisów, określających świadczenia gwarantowane! Oczywiście, jak w większości przypadków, gwarancja uzyskania leczenia jest obwarowana określonymi warunkami. Pierwszym i najważniejszym, jest to, aby lek był zarejestrowany w Polsce i aby lekarz, który leczy pacjenta uznał, że ta właśnie terapia jest, w tej chwili, jedyną opcją terapeutyczną, gdyż wykorzystał już wszystkie inne. Dodatkowym warunkiem prawa do refundacji takiego leku jest, aby produkt nie znajdował się na liście negatywnej ogłaszanej przez Ministra Zdrowia. To główny, najważniejszy katalog warunków określających dostęp do RDTL.

A zatem jeśli lek nie jest refundowany, a spełnia kryteria, to może być zrefundowany w indywidualnym przypadku, jeśli terapeuta taką decyzję podejmie. Ogromną rolę przypisano w tej procedurze lekarzowi! 

Z przepisów wynika jasno, że nie ma już zastosowania tryb wnioskowy, czyli nie trzeba pisać specjalnej prośby o zrefundowania nowoczesnej technologii ani do Narodowego Funduszu Zdrowia, ani do Ministra Zdrowia. Jedyne, co musi zrobić lekarz, to - stosując obowiązujący druk wniosku - uzyskać ocenę zasadności zastosowania leku u swojego pacjenta od konsultanta z danej dziedziny medycyny. Po uzyskaniu tej opinii, przedstawia on ją - de facto do wiadomości! - dyrektorowi szpitala, który będzie ten lek kupował. Robi to głównie po to, żeby dyrektor zawiadomił o fakcie rozpoczęcia terapii oddział Narodowego Funduszu Zdrowia.

Oceniam te konieczne do wykonania czynności administracyjne, jako przejrzyste i w miarę proste.

Nie widzę absolutnie żadnego uzasadnienia, by dyrektor szpitala mógł zakupu takiego leku odmówić! Wszak spełnione zostały warunki sfinansowania pacjentowi świadczenia, a świadczeniodawca jest zobowiązany udzielać chorym wszystkich świadczeń gwarantowanych. Z przepisu nie wynika, by w procedurze dostępu do RDTL była jakakolwiek przestrzeń na decyzję dyrektora placówki czy oddziału NFZ! Prawo mówi jasno, że świadczeniodawca jedynie zawiadamia o tym fakcie Narodowy Fundusz Zdrowia. 

Jeszcze prostsze jest postępowanie w przypadku kontynuacji leczenia. Po trzech miesiącach terapii lekarz sam ocenia, czy pacjent ma korzyść kliniczną, opisuje to w dokumentacji medycznej, a szpital zawiadamia Fundusz, że będzie kontynuował leczenie. Przedstawiłem ten uproszczony mechanizm dostępu do nowoczesnych technologii lekowych po to, by wskazać, że aktualnie nie ma - wynikających z przepisów - barier do stosowania i finansowania leków, które spełniają kryteria. Można zadać fundamentalne pytanie, czy nieudostępnianie terapii gwarantowanych nie stanowi naruszenia prawa do świadczeń finansowanych ze środków publicznych? 

A jeśli tak właśnie się dzieje, to kto łamie prawo? Czy dyrektor szpitala, który nie podpisuje zgłoszenia lekarza prowadzącego? Czy sam lekarz, który nie podejmuje się występowania o opinię do konsultanta i nie włącza pacjenta do leczenia? Sądzę, że w dużej mierze klincz wynika z obaw i niewiedzy: Czy Fundusz zapłaci za drogą terapię? Czy zastosowanie RDTL nie zadłuży szpitala? Obawy te są niezasadne, ponieważ skoro zawiadamiamy Narodowy Fundusz Zdrowia o potrzebie rozpoczęcia terapii, to ten ma zawsze czas, aby zgłosić swoje uwagi. Jeśli z przepisu wynika, że koszt leku jest finansowany z odrębnych, niż kontrakt szpitala, środków - to oznacza, że pieniądze są zagwarantowane. Podkreśla to plan finansowy Narodowego Funduszu Zdrowia, w którym budżet na RDTL w roku 2021 wynosił ponad 161 mln zł. 

Skalę obaw przed stosowaniem tej formy rozliczenia leków obrazuje fakt, że na koniec listopada 2021 z planowanego budżetu Narodowy Fundusz Zdrowia wydał tylko 50 procent!

Nie jest żadną tajemnicą, że wielu pacjentów organizuje zbiórki na drogie, nowoczesne, nierefundowane terapie. Nie jest również tajemnicą, że lekarze często mówią o możliwości terapii jakimś lekiem, który nie jest refundowany. Zatem w czym tkwi problem? Czy w tym, że za mało jest jasnej informacji ze strony Narodowego Funduszu Zdrowia co do zasad rozliczania Ratunkowego Dostępu do Technologii Lekowej? Czy też w tym, że dyrektorzy szpitali obawiają się braku tej refundacji? Pewnie jedno z drugim jest powiązane, ale nie będę się podejmował rozstrzygania tej kwestii. Dla mnie zawsze najważniejszy jest pacjent. A tak naprawdę dziś, kiedy myślimy o Ratunkowym Dostępnie do Technologii Lekowych, to widzimy pacjenta i jego lekarza. Widzimy chorego i medyka, którzy powinni czuć się pewnie i bezpiecznie w sytuacji, w której świadczenie jest gwarantowane i zgodnie z przepisami spełnione są wszystkie warunki do jego finansowania. 

Rafał Janiszewski - od 1998 roku związany jest z systemem finansowania ochrony zdrowia. Początek kariery to praca w Biurze Pełnomocnika Rządu ds. Wprowadzania Powszechnego Ubezpieczenia Zdrowotnego.

Późniejsze doświadczenie w Kasie Chorych, Sejmowej Komisji Zdrowia oraz Ministerstwie Zdrowia przełożyły się na rozpoczęcie samodzielnej działalności doradczej.

Autor kilkudziesięciu książek z zakresu zasad realizacji i rozliczania świadczeń z płatnikiem, zarządzania oraz poświęconych gospodarce lekowej.

Czytaj także:

Leki: wydatki NFZ na refundację. Ile na apteczną, a ile na programy?

Refundacja leków: podsumowanie zmian na listach w 2021 r.

Jest lista leków z negatywną decyzją MZ w ramach RDTL

Ekspresowa nowela ustawy: refundacja leków, szczepienia, finanse POZ

I. Rej o Funduszu Medycznym: dajmy niewykorzystane środki NFZ