- Szczepienie jest skuteczniejsze przed leczeniem immunosupresyjnym, ponieważ zmniejsza ono odpowiedź limfocytów B i/lub T. Dlatego powinniśmy walczyć również o szczepienie pacjentów znajdujących się na liście oczekujących na przeszczep – tłumaczyła prof. Magdalena Durlik, kierownik Kliniki Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Instytutu Transplantologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, podczas połączonego posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Dzieci i Parlamentarnego Zespołu ds. Transplantacji (19 stycznia w Senacie), poświęconego problemom ze szczepieniami przeciwko COVID-19 u dzieci i osób po przeszczepach narządowych i szpiku.

Wyraźnie podkreśliła jednak, że choć leczenie immunosupresyjne powoduje, że odpowiedź humoralna i komórkowa na szczepienie jest suboptymalna, nie znaczy to, że jej nie będzie. Dlatego szczepić należy również osoby po zabiegach transplantacyjnych. Ze względu na spodziewaną słabszą odpowiedź na szczepienie, tacy pacjenci nadal powinni ściśle przestrzegać zaleceń dotyczących zapobiegania transmisji zakażenia SARS-CoV-2, tzn. dezynfekować ręce, utrzymywać dystans oraz zakrywać usta i nos.

Ciężki przebieg COVID-19 i wysoka śmiertelność

Z danych Europejskiego Towarzystwa Nefrologicznego, które przedstawiła prof. Durlik, wynika, że śmiertelność wśród pacjentów po transplantacji nerek zakażonych SARS-CoV-2 jest bardzo wysoka. Średnio wynosi ona 19,9 proc., ale już w grupie pacjentów po 70. roku życia wzrasta do 44,3 proc. Ekspertka zwróciła również uwagę na ciężki przebieg COVID-19 u osób po przeszczepach, do czego przyczynia się wielochorobowość. – Po transplantacjach pacjenci mają zwykle powikłania ze strony układu krążenia i zaburzenia metaboliczne, a już w momencie przeszczepienia nie są ludźmi zdrowymi, ale po przewlekłej chorobie schyłkowej jakiegoś narządu – podkreśliła. Wysoka śmiertelność dotyczy również pacjentów po przeszczepie innych narządów, w tym m.in. wątroby (ok. 19 proc.), serca (21-23 proc.) oraz osób dializowanych.

- U osób „objawowych” zakażenie SARS-CoV-2 jest znaczącym czynnikiem pogarszającym rokowanie – przypomniał prof. Piotr Przybyłowski, kardiochirurg i specjalista transplantologii klinicznej ze Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu. – Osoby oczekujące na przeszczep serca mają bardzo niepewne rokowania. Przebywają w szpitalu i zakażenie kończy się w tej grupie osób najczęściej odroczeniem decyzji dotyczącej transplantacji. Jest też obarczone bardzo wysokim ryzykiem zgonu. To grupa, o której trzeba pamiętać przy aktywnej immunizacji – dodał.

Transplantolodzy, kontynuował, bardzo często spotykają się z sytuacją, w której pacjenci proszą ich o pomoc psychologiczną i psychiatryczną. – Wielu chorych rozwija depresję i musimy zrobić wszystko, aby osoby po przeszczepieniu narządów jak najwcześniej otrzymały szczepionkę w celu obniżenia ryzyka zachorowania na COVID-19, ale również po to, abyśmy uwolnili ich wreszcie z domu i przywrócili do normalnego funkcjonowania. To osoby, które są już na skraju wyczerpania psychicznego – podsumował prof. Przybyłowski.

Co rekomendują towarzystwa naukowe?

Zgodnie z zaleceniami transplantologicznych towarzystw naukowych, szczepienie przeciwko COVID-19 należy wykonać co najmniej miesiąc, a optymalnie 1-6 miesięcy po zabiegu transplantacji, natomiast w przypadku indukcji lekami powodującymi deplecję limfocytów T lub B – 3-6 miesięcy po transplantacji.

- W przypadku osób oczekujących na transplantację wskazane jest podanie drugiej dawki szczepionki najpóźniej 2 tygodnie przed zabiegiem. Nie należy jednak wstrzymywać transplantacji u osób oczekujących na szczepienie. Jeśli pacjent otrzymał pierwszą dawkę szczepionki i miał wykonany zabieg transplantacji, drugą dawkę należy mu podać najwcześniej miesiąc po zabiegu – poinformowała prof. Magdalena Durlik.

W opinii ekspertów, którzy opierają się na wiedzy na temat mechanizmu działania szczepionki mRNA, nie powinna ona wpływać na rozwój lub nasilenie procesu odrzucenia przeszczepu. Choć, jak zastrzegają, wymaga to dalszych obserwacji. Z całą pewnością wiadomo natomiast, bo dowiodły tego badania, szczepienia przeciwko grypie u osób po przeszczepach nie zwiększają częstości procesu odrzucania przeszczepu ani produkcji przeciwciał anty-HLA (DSA). Przeciwwskazaniem po transplantacji są tzw. żywe szczepionki, ze względu na ryzyko wyindukowania choroby.

Zdaniem ekspertów szczepionka przeciwko COVID-19 oparta na mRNA jest wskazana również u osób, które przebyły COVID-19, bez względu na obecność przeciwciał anty-SARS-CoV-2. Nie zaleca się sprawdzania przed szczepieniem miana przeciwciał po przechorowaniu COVID-19 ani wykonywania badania w kierunku aktywnego zakażania.

- W chwili obecnej korzyści ze szczepienia wydają się przewyższać potencjalne ryzyko, zwłaszcza w populacjach o dużej częstości zakażenia SARS-CoV-2, do których zalicza się Polska. Zawsze należy przeprowadzić indywidualny bilans zagrożeń i korzyści, a pacjent po przeszczepie powinien podjąć decyzję o szczepieniu po konsultacji z lekarzem transplantologiem, który sprawuje nad nim stałą opiekę – podkreśliła prof. Durlik.

W środowisku transplantologów nie brakuje głosów, że szczepienia pacjentów po przeszczepach powinny odbywać się w ośrodkach transplantologicznych. – To tylko kwestia dostarczenia większej liczby szczepionek – ocenił prof. Przybyłowski.

Materiał powstał w ramach redakcyjnego Tygodnia z transplantologią.

Czytaj także:

Czy osoby przed i po przeszczepach powinny się szczepić?

Które choroby przewlekłe będą uprawniały do szczepień w grupie „1”?

WUM: pierwszy rodzinnych przeszczep nerki w 2021 r.

Tydzień z transplantologią: ile osób oczekuje na przeszczep narządu?

Transplantacje w Polsce - to trzeba wiedzieć (infografika)

Polska transplantologia 2021: gdzie jesteśmy, dokąd zmierzamy?