Choć temat pracy w upały wraca co roku jak bumerang, nie ma jasnych wytycznych w przepisach, kiedy można odmówić pracy lub wprowadzić inne rozwiązania organizacyjne.

Poradnik dla pracodawców przygotowała np. Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy European Agency for Safety and Health at Work (EU-OSHA). Jest on dostępny tutaj. Ale porady te nie określają zakresów temperatur, które zresztą mogą być inne zwyczajowo np. w Hiszpanii niż w Polsce.

Temperatura w pracy: kiedy za wysoka?

Przepisy o temperaturze w miejscu pracy

W przepisach ustalono tylko dolny limit temperatur. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy określa, że w pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę "odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy". Powinna być dostosowana do metod pracy i wysiłku fizycznego i nie niższa niż 14 st. C (chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają - np. gdy to praca w chłodni).

W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie powinna być niższa niż 18 st. C.

Normę ustalono tylko przy pracy młodocianych: temperatura nie może przekroczyć 30 st. C, a wilgotność powietrza 65 proc. (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 roku w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania).

Rekomendacje CIOP

Centralny Instytut Ochrony Pracy rekomenduje, by w pomieszczeniach pracy administracyjno-biurowej i przy pracach niewymagających dużego wysiłku fizycznego temperatura wynosiła do 30 st. C, przy wykonywaniu ciężkiej pracy fizycznej do 28 st. C, a w warunkach szczególnych do 26 st. C.

Temperatura powietrza w pomieszczeniach pracy siedzącej powinna wynosić w lecie około 20-24 st. C, a w zimie, gdy nosi się cieplejszą odzież i bieliznę, może być niższa i może wynosić ok. 18-22 st.C. Dla osób starszych określa się nieco wyższą temperaturę, ze względu na często upośledzoną funkcję krążenia obwodowego.

Wentylacja i klimatyzacja, ochrona UV

Przepisy jak i rekomendacje CIOP określają za to, że pomieszczenia powinny być odpowiednio wentylowane, zabezpieczone przed nadmiernym ciepłem czy wilgocią, ale nie ma wpisanego np. obowiązku montażu klimatyzacji. Przy tym klimatyzacja i wentylacja nie mogą powodować przeciągów ani wyziębienia pomieszczeń – strumień powietrza nie powinien być kierowany bezpośrednio na stanowisko pracy.

Przy pracy na otwartej przestrzeni, pracownicy powinni mieć możliwość odpoczynku przed upałem w miejscu zacienionym i zadaszonym. Warto także zadbać, aby nosili nakrycia głowy i przewiewne ubrania zapewniające ochronę przed promieniowaniem UV oraz – jeśli to możliwe – wykonywali swoje obowiązki w chłodniejszych porach dnia.

Za gorąco - czy można odmówić pracy?

Tu też przepisy są dość ogólnikowe i właściwie każda sytuacja może potem wymagać interpretacji. Pracownik może odmówić pracy, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom BHP i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika oraz gdy wykonywana przez pracownika praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom.

Czyli pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, ale jeżeli jego stan psychofizyczny, w jego ocenie nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i na dodatek stwarza zagrożenie dla innych osób. Można sobie wyobrazić taką sytuację gdy ktoś jest np. kierowcą autobusu, operatorem żurawia. Pracownik musi o takiej sytuacji niezwłocznie powiadomić przełożonego.

Pracodawca ma prawo, ale nie obowiązek, wprowadzić dodatkowe przerwy regeneracyjne w czasie upałów albo wprowadzić pracę rotacyjną.  Decydując się na skrócenie czasu pracy, pracodawca nie może pomniejszyć wynagrodzenia pracownikom.

Woda w czasie upałów - kiedy przysługuje?

Pracodawca zapewnia napoje pracownikom zatrudnionym, m.in. :

• na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28st. C,

• przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10st. C lub powyżej 25st. C,

• w warunkach gorącego mikroklimatu z wartością wskaźnika obciążenia termicznego powyżej 25st. C,

• przy pracach związanych z dużym wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal u mężczyzn i 1000 kcal u kobiet.

Reguluje to Kodeks pracy, ale także Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów z późniejszymi zmianami.

Napoje czy woda powinny być dostępne stale, w ilości zaspokajającej potrzeby zatrudnionych. Za brak napojów w pracy pracodawca nie może wypłacić swoim podwładnym ekwiwalentu - bo to obowiązek wynikający też z przepisów BHP.

W czasie upałów pracownik musi mieć też dostęp do co najmniej 30 l wody przeznaczonej do celów higieniczno-sanitarnych. Limit ten zwiększa się do 90 l w przypadku pracy brudzącej oraz do 120 l przy pracy z substancjami szkodliwymi.