Rząd planuje podwyższenie zasiłku pogrzebowego, którego wysokość nie zmieniła się od 2011 r. Obecnie wynosi on 4 tys. zł, podczas gdy za zwykły pogrzeb trzeba zapłacić minimum 8-10 tys. zł. Po podwyżce zasiłek ma wynieść 7 tys. zł i ma być waloryzowany. Kiedy nastąpi podwyżka – trudno powiedzieć, zmiany są bowiem na razie na etapie założeń. Tymczasem, w rozmowie z ekspertem z centrali ZUS Grzegorzem Dyjakiem, przypominamy zasady, na jakich wypłacany jest zasiłek pogrzebowy, a także inne świadczenia związane ze śmiercią bliskiej osoby. Pytamy, czy zasiłek przysługuje tylko rodzinie, tłumaczymy, czym jest renta rodzinna i kto się może o nią starać, a także kiedy ZUS wypłaci ostatnią emeryturę lub rentę osoby zmarłej. Zapraszamy do słuchania na kanale CowZdrowiu.pl w serwisie Spotify i innych popularnych platformach podcastowych.

Przypominamy poprzednie odcinki podcastów z serii "ZUS radzi":
ZUS radzi: kiedy można skorzystać z rehabilitacji? Jak to zrobić?

ZUS radzi: świadczenie wspierające (podcast)

ZUS radzi: czego nie wolno robić na zwolnieniu lekarskim? (podcast)

Czy każdemu przysługuje zasiłek pogrzebowy?

Zasiłek pogrzebowy to jedno ze świadczeń wypłacanych z systemu ubezpieczeń społecznych. Przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu po zmarłym, który był ubezpieczony (np. pracowniku) lub który pobierał wypłacane przez ZUS świadczenie (np. emeryturę). Zasiłek przysługuje także po członku rodziny ubezpieczonego albo emeryta lub rencisty.

Zwrot kosztów pogrzebu należy się nie tylko rodzinie, ale każdej osobie lub instytucji, która te koszty udokumentuje.

Kto nie dostanie zasiłku pogrzebowego?

Osoba, która nie podniosła kosztów pogrzebu, nie może ubiegać się o wypłatę zasiłku pogrzebowego – nawet jeśli jest najbliższym krewnym.

Co ważne, roszczenie o zasiłek pogrzebowy wygasa po upływie 12 miesięcy od  dnia śmierci. Jeżeli zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w tym terminie było niemożliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania zmarłego albo z innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej, prawo do zasiłku wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia pogrzebu.

Dokumentem potwierdzającym te okoliczności lub przyczyny jest zaświadczenie policji lub prokuratury albo inny dokument urzędowy potwierdzający przyczyny uniemożliwiające zgłoszenie wniosku.

Przypominamy: Zwolnienia w I kw. 2024 – ile osób musiało oddać zasiłek?

Czy zasiłek pogrzebowy zawsze jest w tej samej wysokości? Czy w szczególnych sytuacjach można się starać o jego podwyższenie?

Wysokość wypłacanego zasiłku pogrzebowego określa art. 80 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Od 1 marca 2011 r. kwota przysługującego świadczenia nie zmieniła się i wynosi maksymalnie 4 tys. zł. Na pełną kwotę zasiłku - 4 tys. zł może liczyć członek rodziny, który organizuje pogrzeb - bez względu na wysokość poniesionych kosztów. Jeżeli organizacją pogrzebu zajmuje się osoba obca lub instytucja (np. sąsiad, ciotka, wujek osoby zmarłej, pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat, osoba prawna kościoła lub związku wyznaniowego), zasiłek jest wypłacany w wysokości faktycznie poniesionych kosztów związanych z pochówkiem, nie więcej niż 4 tys. zł. Jeśli koszty pogrzebu pokryło kilka osób albo kilka podmiotów, to zasiłek jest dzielony między wszystkich uprawnionych — proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu. Natomiast
w sytuacji, gdy pogrzeb był organizowany na koszt państwa, organizacji politycznej lub społecznej, ale członek rodziny poniósł również wydatki z nim związane, zasiłek pogrzebowy przysługuje temu członkowi rodziny w pełnej kwocie 4 tys. zł.

Czy zasiłek pogrzebowy można wydać tylko na pogrzeb? Czy ZUS to sprawdza i może zakwestionować sposób jego wydania?

Dokumentami do wypłaty zasiłku pogrzebowego są m.in. oryginały rachunków poniesionych kosztów pogrzebu (na przykład dokumenty z kościoła, które potwierdzą koszty związane z ceremonią kościelną), a jeżeli oryginały zostały złożone w banku – kopie rachunków potwierdzone przez bank za zgodność z oryginałem.

Przypominamy: Zasiłek pogrzebowy będzie waloryzowany jak emerytura?

Komu przysługuje renta rodzinna?

Renta rodzinna  to świadczenie przyznawane między innymi małżonkom po zmarłych osobach, które były uprawnione do emerytury lub renty, lub które spełniłyby warunki do uzyskania takiego świadczenia, gdyby żyły. Przy ocenie prawa do renty przyjmujemy, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Aby ubiegać się o rentę rodzinną, trzeba spełnić określone warunki. Po pierwsze małżonkowie w chwili śmierci zmarłego, powinni pozostawać we wspólności małżeńskiej, a także osoba ubiegająca się o rentę musi spełnić jeden z poniższych warunków:

• w chwili śmierci małżonka mieć skończone 50 lat lub być niezdolna do pracy;

• wychowywać co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku, które nie ukończyło 16 lat, a jeśli uczy się w szkole – 18 lat;

• sprawować pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy i do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej;

• ukończyć 50 lat lub stać się niezdolny do pracy już po śmierci współmałżonka, lecz nie później niż 5 lat od jego śmierci albo od zaprzestania wychowywania dzieci.

Warto zwrócić uwagę, że renta rodzinna może być świadczeniem czasowym, czyli być wypłacana przez określony czas (na przykład przez rok od daty śmierci małżonka), ale także istnieją przepisy, pozwalające na zawieszenie jej wypłaty. Szczególnie w przypadku, kiedy inne świadczenie mogłoby być korzystniejsze.

Przypominamy: Świadczenie wspierające: najpierw wniosek do WZON, potem do ZUS

Owdowiała osoba, która nie spełnia tych warunków i nie ma źródła utrzymania, ma prawo do renty rodzinnej przez rok od śmierci współmałżonka lub przez okres uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu kwalifikującym do wykonywania pracy zarobkowej – nie dłużej niż przez 2 lata od śmierci współmałżonka.

Małżonka lub małżonek rozwiedziony, wdowa lub wdowiec, którzy w chwili śmierci współmałżonka nie pozostawali z nim we wspólności małżeńskiej, mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli – oprócz spełnienia wymienionych warunków – mieli w dniu śmierci współmałżonka prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Prawo do renty ma również małżonka rozwiedziona lub pozostająca w separacji, jeśli udowodni, że bezpośrednio przed śmiercią współmałżonka otrzymywała od niego alimenty na podstawie porozumienia między rozwiedzionymi/separowanymi (nie dotyczy to mężczyzny).

Renta rodzinna po zmarłym członku rodziny, np. rodzicu przysługuje także dzieciom do ukończenia przez nie 16 roku życia, a nawet dłużej pod warunkiem kontynuowana nauki. Student może pobierać rentę do 25 roku życia, a jeśli 25 urodziny przypadną na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, to może otrzymywać rentę aż do końca tego roku studiów. Od tej zasady jest wyjątek. Bez ograniczeń wiekowych rentę rodzinną mogą pobierać dzieci, które do ukończenia 16 roku życia lub jeszcze  w trakcie nauki, a przed 25 rokiem życia, stały się całkowicie niezdolne do pracy. W ich przypadku nie ma znaczenia, czy się uczą.

Ile wynosi renta rodzinna?

Obecnie wdowy mogą otrzymać rentę w wysokości do 85 proc. świadczenia emerytalnego zmarłego małżonka (jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest jedna osoba).

Przypominamy: Renciści i wcześniejsi emeryci – ile będą mogli dorobić od czerwca?

Ostatnia emerytura po zmarłym – czy zostanie wypłacona również po jego śmierci?

Prawo do emerytury czy renty ustaje wraz ze śmiercią osoby uprawnionej. Członkowie rodziny mogą jednak otrzymać ostatnie świadczenie zmarłego, jeśli ono mu przysługiwało.

Jeśli to było świadczenie, które zmarłemu przysługiwało, czyli za miesiąc, w którym zmarł – bez względu na to, czy śmierć nastąpiła pierwszego dnia miesiąca, czy w  jego połowie, to uprawniony członek rodziny może złożyć wniosek do ZUS o wypłatę tzw. niezrealizowanego świadczenia. ZUS wyda formalną decyzję i przekaże pieniądze osobie uprawnionej.

Aby uzyskać niezrealizowane świadczenie wniosek (druk ENS) należy złożyć w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której przysługiwało świadczenie.

Co to jest niezrealizowane świadczenie z ZUS?

Niezrealizowane świadczenie to takie, do którego zmarła osoba była uprawniona przed śmiercią, ale go nie pobrała lub nie zostało ono jej wypłacone. Jeżeli np. ktoś zmarł 1 lipca i ZUS nie wypłacił świadczenia, bo otrzymał informację o śmierci, to niezrealizowaną emeryturę można wypłacić członkom rodziny tej osoby – ale wyłącznie na ich wniosek.

Niezrealizowane świadczenie to również takie, gdy osoba złożyła wniosek o emeryturę lub rentę i zmarła, zanim ZUS wydał decyzję przyznającą świadczenie. Dotyczy to także sytuacji, gdy osoba zmarła, zanim ZUS rozpatrzył wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury lub renty. Należność przysługująca zmarłemu może być wypłacona uprawnionemu członkowi rodziny w ramach niezrealizowanego świadczenia.

Komu przysługuje wypłata niezrealizowanego świadczenia?

W pierwszej kolejności prawo do niezrealizowanych świadczeń mają – mąż, żona lub dzieci zmarłego, jeśli prowadziły  z nim wspólne gospodarstwo domowe. W drugiej kolejności mogą wystąpić małżonkowie i dzieci, z którymi zmarły nie prowadził gospodarstwa domowego, a  w razie braku małżonka, dzieci, z którymi zmarła osoba prowadziła wspólne gospodarstwo domowe. W dalszej kolejności o niezrealizowane świadczenie mogą ubiegać się inni członkowie rodziny uprawnieni do renty rodzinnej lub ci, na których utrzymaniu pozostawała osoba zmarła, w razie braku wymienionych wyżej małżonka i dzieci.

Jakie trzeba złożyć dokumenty?

Dokumenty, na podstawie których ZUS ustali uprawnienia do niezrealizowanych świadczeń, to w szczególności:

• odpis aktu zgonu,

• odpis aktu małżeństwa – w przypadku małżonka,

• odpis aktu urodzenia – w przypadku dzieci,

• środki dowodowe potwierdzające fakt prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego lub fakt przyczyniania się do utrzymywania osoby zmarłej.

Polecamy także:
Świadczenia 2024: prawie 4 tys. zł bez względu na dochód. Dla kogo?