Autor : Agata Szczepańska
2023-06-22 09:03
Niezbędne jest wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22 października 2020 r. w sprawie aborcji – przekonuje Rzecznik Praw Obywatelskich. Zwraca uwagę na potrzebę zmian legislacyjnych i doprecyzowanie przesłanek umożliwiających dokonanie legalnego zabiegu aborcji oraz konieczność zapewnienia matkom realnego wsparcia.
Jak przypomina RPO, z uzasadnienia orzeczenia TK wynika, że wyrok powinien być wykonany tak, by możliwe stało się przerwanie ciąży - przy wprowadzeniu „mierzalnych kryteriów" - w sytuacjach, gdy od kobiety nie można wymagać poświęceń przekraczających zwykłą miarę. Chodzi o jej cierpienia psychiczne i fizyczne, związane z koniecznością donoszenia ciąży ze świadomością, że płód obumrze przed porodem bądź tuż po nim. Konsekwencją niewykonania wyroku jest obligowanie kobiet do przyjęcia postawy heroicznej, czego prawo wymagać nie powinno. Dlatego rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek wystąpił do marszałek Sejmu Elżbiety Witek.
Śmierć ciężarnej w Nowym Targu: NFZ czeka na prokuraturę
To już kolejne wystąpienie RPO do Marszałek Sejmu w tej sprawie. W piśmie z 6 grudnia 2021 r. wskazywał na konieczność podjęcia prac legislacyjnych w związku z opublikowaniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22 października 2020 r. (sygn. akt K 1/20). Nie podjęto jednak stosownych działań legislacyjnych, dlatego RPO ponowił swój apel.
RPO przypomina, że za niezgodny z Konstytucją, TK uznał przepis pozwalający na dokonanie legalnego zabiegu aborcji, w przypadku, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu. Rzecznik wskazuje przy tym, że Trybunał uznał za zasadne przeanalizowanie przez ustawodawcę, czy obowiązujące rozwiązania, dotyczące zapewnienia przez władze publiczne szczególnej pomocy dla matek przed i po urodzeniu dziecka, są wystarczające w przypadku, gdy wspomniana przesłanka została wyeliminowana z systemu prawnego.
Szefowie samorządów: czas na refleksję nad skutkami prawa aborcyjnego
- W przeszłości ponad 90 proc. zabiegów legalnej aborcji było wykonywanych z powołaniem się właśnie na tę przesłankę. Trybunał zauważył, że choć ustawodawcy przysługuje daleko idąca swoboda konkretyzowania pomocy, o której stanowi art. 71 ust. 2 Konstytucji RP („Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której zakres określa ustawa"), to pomoc ta – by mogła zostać uznana za spełniającą swoją rolę – nie może być iluzoryczna. Jak wskazano w uzasadnieniu wyroku TK, „ustawodawca nie może przenosić ciężaru związanego z wychowaniem dziecka ciężko i nieodwracalnie upośledzonego albo nieuleczalnie chorego jedynie na matkę, ponieważ w głównej mierze to na władzy publicznej oraz na całym społeczeństwie ciąży obowiązek dbania o osoby znajdujące się w najtrudniejszych sytuacjach” – podkreśla rzecznik.
RPO zwraca też uwagę na potrzebę doprecyzowania przesłanek umożliwiających dokonanie legalnego zabiegu aborcji. Wyrok nie wykluczył bowiem możliwości przyjęcia nowych rozwiązań ustawowych dotyczących legalnej aborcji. Podczas konstruowania stosownych przepisów ustawowych powinno się kierować się standardami wypracowanymi w orzecznictwie TK.
Ministerialny zespół powołany po śmierci ciężarnej zainaugurował prace
Trybunał wskazał w uzasadnieniu, że w zakwestionowanym przepisie zabrakło odniesienia do mierzalnych kryteriów naruszenia dobra matki uzasadniających przerwanie ciąży, czyli „takiej sytuacji, w której nie można byłoby od niej prawnie wymagać poświęcenia danego dobra prawnego". Zdaniem RPO z wywodów TK wynika, że wyrok powinien być wykonany w taki sposób, aby możliwe stało się przerwanie ciąży – przy wprowadzeniu „mierzalnych kryteriów” – w tych sytuacjach, w których od kobiety nie można wymagać poświęceń przekraczających zwykłą miarę. W ocenie rzecznika wolno zakładać, że chodzi tu w szczególności o tzw. wadę letalną płodu, prowadzącą w sposób bezpośredni i nieodległy w czasie do jego nieuchronnej śmierci. W takim przypadku aborcja nie ma w żadnym razie charakteru „eugenicznego", bezwzględnie wykluczonego przez TK, lecz pozwala na wyeliminowanie sytuacji, którą można określić jako nieludzkie traktowanie kobiety.
Dlatego RPO uważa za niezbędne rozważenie tej kwestii przez Parlament.
- Gdy ciąża obarczona jest wadami letalnymi, zmuszanie kobiet do jej donoszenia może powodować zagrożenie dla ich życia i zdrowia, a tym samym godności. W tym kontekście warto zwrócić uwagę na nagłośnione medialnie sprawy śmierci kobiet w ciąży. Ich podawane okoliczności mogą wskazywać, że zgony były związane m.in. z opóźnieniem w udzieleniu im pomocy medycznej, spowodowanym oczekiwaniem na (nieuchronną) śmierć płodu – podkreśla rzecznik.
Marcin Wiącek pyta Marszałek Sejmu, czy planowane jest podjęcie prac legislacyjnych nad złożonymi dotychczas projektami ustaw, zmierzającymi do wykonania wyroku TK. Zwraca się też o wzięcie pod uwagę swego stanowiska w trakcie prac legislacyjnych.
Polecamy także:
Śmierć Doroty z Bochni – trwają przesłuchania w prokuraturze
Zastępczyni redaktor naczelnej; specjalizuje się w tematach związanych z prawem medycznym i procesem legislacyjnym, szczególnie zainteresowana psychiatrią. Wcześniej dziennikarka i redaktorka w Dzienniku Gazecie Prawnej oraz Polskiej Agencji Prasowej. Kontakt: agata.szczepanska@cowzdrowiu.pl