Autor : Magdalena Kopystyńska
2022-12-13 16:30
Dane międzynarodowe pokazują, że choroba otyłościowa dotyka 19-25 proc. dorosłych osób w krajach europejskich. Sama w sobie stanowi poważne wyzwanie zdrowotne, problemem jest jednak także ponad 200 powikłań, które powoduje.
Instytut Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego był gospodarzem konferencji prasowej poświęconej prezentacji dobrych praktyk międzynarodowych w zakresie profilaktyki i leczenia choroby otyłościowej. W dyskusji udział wzięli:
dr n. ekon. Małgorzata Gałązka-Sobotka – dyrektor Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego
Marta Pawłowska – ekspert promocji zdrowia i profilaktyki chorób, MBA
prof. dr hab. n. med. Paweł Bogdański – prezes Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości
dr hab. n. med. Michał Brzeziński – Katedra i Klinika Pediatrii, Gastroenterologii, Alergologii i Żywienia Dzieci Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
dr n. med. Jakub Gierczyński – ekspert ochrony zdrowia, MBA
Igor Grzesiak – wiceprezes Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej
Podczas spotkania eksperci zaprezentowali najciekawsze wnioski z badania na temat profilaktyki i leczenia otyłości w 12 wybranych krajach Europy, przygotowanego przez Uczelnię Łazarskiego. Prezentacja wyników badania stanowiła wstęp do dyskusji na temat kluczowych założeń dla strategicznego planu na rzecz prewencji i leczenia choroby otyłościowej w Polsce.
Podczas konferencji została również oficjalnie powołana nowa interdyscyplinarna koalicję ekspertów o nazwie: Partnerstwo na rzecz profilaktyki i leczenia otyłości, której celem będzie stworzenie rekomendacji kluczowych działań zmierzających do stworzenia systemu profilaktyki i leczenia otyłości w Polsce.
Dr Małgorzata Gałązka-Sobotka prezentując wnioski z raportu określiła chorobę otyłościową jednym z największych zagrożeń zdrowotnych współczesnego, cywilizowanego świata.
- Walka z otyłością powinna stać się jednym z priorytetów polityki zdrowotnej państwa. Zmiany systemowe są konieczne, by zatrzymać rozwój epidemii tej choroby. Podatek cukrowy wprowadzony w Polsce w styczniu 2021 roku i program koordynowanej opieki nad świadczeniobiorcami leczonymi z powodu otyłości olbrzymiej KOS-BAR to kroki w dobrym kierunku. Natomiast nieodzowne wydają się rozwiązania, które będą skierowane do chorych z BMI w przedziale 30-40kg/m2, a szczególnie 30-35kg/m2 oraz wzmocnienie profilaktyki - wyjaśniała dr Małgorzata Gałązka-Sobotka. - Środki finansowe na program KOS-BAR zostały przekazane m.in. z tzw. opłaty cukrowej, która zgodnie z przepisami jest przeznaczana na działania o charakterze edukacyjnym i profilaktycznym oraz na świadczenia opieki zdrowotnej związane z utrzymaniem i poprawą stanu zdrowia pacjentów z nadwagą i otyłością. Do końca października 2022 r. z tytułu opłaty cukrowej do budżetu NFZ wpłynęło ponad 1,364 mld zł - dodała.
- Patrząc na problem otyłości z bardzo wielu poziomów: z poziomu POZ, AOS, patrząc na problem otyłości w różnych grupach społecznych: i wśród dzieci i młodzieży, i osób dorosłych, widzimy, że potrzeba szerokiego frontu obejmującego bardzo wiele zintegrowanych działań, żeby rzeczywiście ta nasza wspólna praca była skuteczna - powiedziała Gałązka-Sobotka.
Przegląd praktyk międzynarodowych, opracowany przez ekspertów Uczelni Łazarskiego, ma być punktem wyjścia do opracowania wytycznych dla długoterminowego planu na rzecz profilaktyki i leczenia otyłości. Kraje do analizy wybrano w oparciu przede wszystkim o kryterium skuteczności w walce z problemem otyłości oraz ze względu na porównywalny do Polski etap rozwoju gospodarczo-społecznego . Analizie benchmarkowej poddano 4 mierniki w oparciu o powszechnie dostępne dane: epidemiologię otyłości oraz polityki zdrowotne obejmujące diagnostykę, leczenie i mechanizmy finansowania.
Francja - zatrzymanie dynamiki zapadalności na otyłość
- Zgodnie z danymi WHO z 2022 r. Francja jest krajem z jednym z najniższych wskaźników występowania otyłości wśród dzieci, młodzieży i dorosłych. Z jednej strony kraj posiada rozbudowaną politykę prewencji choroby otyłościowej, a z drugiej wypracowany sprawny system ewaluacji wskaźników nadwagi i otyłości: badanie OBEPI-ROCHE, obejmujące pomiar wskaźnika BMI i obwodu talii. Dodatkowo państwowe ubezpieczenie zdrowotne obejmuje refundację zabiegów bariatrycznych dla pacjentów z BMI powyżej 40 lub z BMI powyżej 35 z towarzyszącymi powikłaniami oraz refundację leczenia - tłumaczy Marta Pawłowska. Dziś we Francji działa 37 wyspecjalizowanych ośrodków leczenia otyłości, które zapewniają multidyscyplinarną opiekę nad chorymi - dodaje.
W ramach kompleksowej opieki nad chorymi z otyłością we Francji działa trzystopniowy system - od POZ, przez AOS i szpitale, po wysokospecjalistyczne ośrodki dla najtrudniejszych przypadków z zakresu medycyny i chirurgii. Profilaktyka otyłości oraz edukacja w zakresie zdrowego żywienia są implementowane od najmłodszych lat. W obiektach nauczania i przyjmowania dzieci do 18 r. ż. obowiązuje zakaz nieograniczonego oferowania słodzonych napojów za darmo lub po stałej cenie, w szkołach zakazane są automaty do przekąsek i słodzonych napojów gazowanych. Natomiast przy promocji produktów z dodatkiem cukru, soli lub sztucznych substancji słodzących obowiązkowo umieszcza się komunikaty zdrowotne.
Hiszpania - dobrze przemyślana polityka
- Nasze analizy jasno wskazują, że mimo wysokiego wskaźnika występowania otyłości wśród dzieci i dorosłych, Hiszpania w ostatnim dziesięcioleciu zintensyfikowała politykę prewencji choroby otyłościowej. Stworzono dwa nadrzędne dokumenty do walki z otyłością: Narodowy Plan Strategiczny na Rzecz Redukcji Otyłości oraz Strategię Żywienia, Aktywności Fizycznej i Zapobiegania Otyłości, a także wprowadzono rozwiązania fiskalne, np. podwyższony podatek VAT na napoje słodzone, mające na celu prewencję rozwoju choroby otyłościowej. Dodatkowo wprowadzono systemem ewaluacji wskaźników nadwagi i otyłości, co 2,5 roku narodowe i europejskie badania zdrowia ENSE i EESE, uwzględniające pomiar wskaźnika BMI i obwodu talii. W odróżnieniu od Francji, Hiszpania zapewnia chorym z otyłością nie tylko poradę dietetyczną, ale także psychologiczną. Refundacja obejmuje także operacje bariatryczne, na takich samych zasadach jak we Francji - komentuje Marta Pawłowska.
Czechy - leczenie słabsze niż profilatyka
W Czechach działania związane z przeciwdziałaniem otyłości ujęte są w narodowej strategii wspieranej przez działalność wojewódzkich komisji zdrowia i prawidłowego odżywiania. W jej ramach do szkół wprowadzono działania, mające na celu poprawę jakości posiłków serwowanych uczniom. Obecnie w kraju tym prowadzona jest też szeroko zakrojona akcja edukacyjna mająca na celu uświadomienie, że konieczne jest redukowanie w żywności poziomu soli, tłuszczów nasyconych i cukrów. Niestety, w przeciwieństwie do działań edukacyjnych i profilaktycznych, leczenie otyłości nie jest aż tak zadowalające. Pacjenci podczas rutynowych wizyt nie mogą liczyć na zmierzenie wskaźnika BMI czy obwodu talii. W kraju funkcjonuje podatek cukrowy, przy jednoczesnym braku funduszu celowanego na prewencję i leczenie otyłości.
Wielka Brytania - wzorcowe działania
Wielka Brytania podejmuje działania na rzecz profilaktyki i leczenia otyłości. Rząd brytyjski wspiera edukację zdrowotną w szkołach, równolegle towarzyszą temu działania mające na celu wzrost poziomu aktywności fizycznej wśród dzieci. Finansowaniu publicznemu podlega chirurgia bariatryczna oraz wizyty u dietetyków. Pieniądze pochodzą ze specjalnego funduszu na rzecz walki z otyłością, w całości finansowanego przez wpływy z podatku cukrowego.
- Wielka Brytania należy do krajów wzorcowych w zakresie profilaktyki i leczenia otyłości. W odpowiedzi na rosnącą liczbę chorych z otyłością utworzyła szereg inicjatyw służących jej przeciwdziałaniu. W kraju funkcjonują różnorodne programy regionalne oraz przewodnik na temat wspierania inicjatyw lokalnych do przeciwdziałania otyłości. W ramach działań w obszarze zdrowia publicznego funkcjonuje system ewaluacji wskaźników otyłości wśród dzieci, który jest częścią rządowego podejścia do walki z tą chorobą - wyjaśnia dr Jakub Gierczyński. - Dla porównania w Czechach mocno postawiono na edukację w zakresie odpowiedniego żywienia zarówno u dzieci w wieku szkolnym, jak również całego społeczeństwa. Niestety w kraju nie funkcjonuje żaden system ewaluacji wskaźników otyłości, a zabiegi bariatryczne są refundowane, gdy wskaźnik BMI u chorego wynosi więcej niż 40. Natomiast pacjenci z BMI powyżej 35 mogą liczyć na refundację jedynie w przypadku wystąpienia poważnej choroby współistniejącej - dodaje.
Otyłość to przewlekła choroba, opisywana jako epidemia XXI wieku, która została już w 1966 r. wpisana przez WHO do międzynarodowej klasyfikacji chorób. W Narodowym Programie Zdrowia na lata 2021-2025 otyłość uznano za chorobę cywilizacyjną, a jej leczenie za jeden z priorytetów. Niestety w Polce nadal brakuje wypracowania odpowiednich standardów podejścia do profilaktyki, diagnostyki i leczenia choroby otyłościowej, zarówno na poziomie polityk centralnych jak i koordynacji projektów realizowanych regionalnie. Konieczne są inicjatywy mające na celu zwiększenie świadomości tej choroby, ale również wytyczne co do tego, jak zgodnie z najlepszymi praktykami, zajmować się pacjentami z otyłością.
Otyłość można dziś skutecznie i bezpiecznie leczyć za pomocą modyfikacji stylu życia, nowoczesnej farmakoterapii i interwencji chirurgii bariatrycznej. Do leczenia farmakologicznego kwalifikują się osoby z wyjściową wartością wskaźnika masy ciała - BMI≥30 kg/m2 lub ≥27kg/m2 z przynajmniej jedną chorobą współistniejącą związaną z nieprawidłową masą ciała, taką jak zaburzenia gospodarki węglowodanowej (stan przedcukrzycowy lub cukrzyca), nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia, obturacyjny bezdech senny.
- W Polsce dostępne są 3 spośród 4 leków zarejestrowanych do leczenia otyłości na terenie Unii Europejskiej. Żaden z nich nie jest refundowany we wskazaniu otyłości. Dwa analogi GLP-1, które w większych dawkach zarejestrowane są do leczenia otyłości, refundowane są jedynie u pacjentów chorujących na cukrzycę, a ich dawki są mniejsze niż te, które w badaniach klinicznych potwierdziły swoją skuteczność i bezpieczeństwo u pacjentów chorujących na otyłość. Nie mamy również w Polsce specjalizacji lekarskiej, która zajmowałaby się terapią otyłości. Postulowane jest wprowadzenie nowej specjalizacji lekarskiej - obesitologii, która byłaby dedykowana lekarzom, takim jak np. interniści, pediatrzy czy diabetolodzy - mówi prof. Paweł Bogdański.
Polecamy także:
Miasta w walce z cukrzycą: program i raport Cities Changing Diabetes
Otyłość może prowadzić do ponad 200 powikłań
MZ zmieni program leczenia otyłości KOS-BAR. Obejmie więcej pacjentów
Dr M. Wyleżoł: Co czwarty Polak mierzy się z chorobą otyłościową
magdalena.kopystynska@cowzdrowiu.pl