Autor : Agata Szczepańska
2023-09-18 11:46
W reumatoidalnym zapaleniu stawów czas od objawów do rozpoznania wynosi ok. 35 tygodni, choć nie powinien przekroczyć 12 tygodni, z kolei w przypadku np. łuszczycowego zapalenia stawów diagnostyka trwa nawet 7-8 lat, przy rekomendowanym przez ekspertów nieprzekraczalnym czasie 6 miesięcy. Zmienić ma to nowy pilotaż - opieki nad pacjentami z wczesnym zapaleniem stawów.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie programu pilotażowego w zakresie kompleksowej opieki nad świadczeniobiorcą z wczesnym zapaleniem stawów (KOWZS) zostało już skierowane do publikacji. Prace nad nim trwały od marca.
Celem programu pilotażowego jest przede wszystkim poprawa dostępu do ambulatoryjnej opieki specjalistycznej przez wprowadzenie kompleksowej diagnostyki najczęstszych zapalnych chorób reumatycznych wraz z możliwością kompleksowego oraz koordynowanego procesu leczenia w okresie 12 miesięcy. W ramach pilotażu, jak zapewniają autorzy rozporządzenia, zostanie uwzględniona specyfika wielochorobowości poprzez poprawę współpracy pomiędzy zespołami wielospecjalistycznymi i wypracowanie wytycznych oraz algorytmów postępowania klinicznego przy WZS, reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS), łuszczycowatym zapaleniu stawów (ŁZS), zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa (ZZSK), spondyloartropatii (SpA). Kluczowe jest także uwzględnienie rehabilitacji, jako ważnego elementu poprawy funkcjonowania pacjentów na wczesnym etapie chorób zapalnych.
Przypominamy: Personalizacja terapii w łuszczycy i ŁZS to lepsze efekty terapii
Nowy pilotaż oparty jest na doświadczeniach i wstępnych wynikach Ogólnopolskiego programu polityki zdrowotnej w zakresie profilaktyki i wczesnego wykrywania reumatoidalnego zapalenia stawów oraz Programu profilaktyki i wczesnego wykrywania reumatoidalnego zapalenia stawów, realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020. W programie tym przychodnie podstawowej opieki zdrowotnej i specjaliści reumatolodzy z Ośrodka Wczesnej Diagnostyki współpracowali przy prowadzeniu koordynowanych badań przesiewowych, nakierowanych na przeciwdziałanie i wczesne wykrycie reumatoidalnego zapalenia stawów. Przeszkolono lekarzy POZ z zakresu diagnostyki i leczenia pacjentów z RZS oraz opracowano algorytm postępowania diagnostycznego.
Wstępne wyniki końcowe programu wskazują, że jedynie 7–15 proc. chorych zostało zdiagnozowanych prawidłowo - jako rozpoznanie w kierunku RZS.
Tymczasem jednym z najważniejszych aspektów decydujących o skuteczności leczenia chorego na zapalne choroby reumatyczne i możliwości całkowitego zahamowania postępu choroby w okresie, kiedy nie dokonała ona jeszcze zmian, jest wczesne rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia. Rekomendacje Europejskiej Ligii Reumatologicznej (EULAR) dotyczące wczesnego zapalenia stawów wyznaczają czas 6 tygodni od pojawienia się pierwszych objawów (chociażby obrzęku pojedynczego stawu) do pierwszej wizyty w poradni reumatologicznej i rozpoczęcia leczenia. W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów pacjent powinien mieć postawione rozpoznanie i rozpocząć leczenie w terminie nieprzekraczającym 12 tygodni od pierwszych objawów tej choroby.
Jednak w Polsce proces diagnostyczny trwa zdecydowanie za długo - np. w RZS wynosi on 35 tygodni, przy rekomendowanym przez EULAR czasie maksymalnym do 12 tygodni, a w przypadku np. ŁZS 7-8 lat, choć nie powinien przekroczyć 6 miesięcy. Najczęściej rozpoznanie choroby następuje dopiero w momencie, gdy jest ona w zaawansowanym stadium. Oznacza to istotne pogorszenie perspektyw chorego oraz wyższe koszty leczenia, przy jednoczesnym zmniejszeniu szansy uzyskania remisji.
Szacuje się, że w Polsce około 400 tys. osób choruje na schorzenia stawów o podłożu zapalnym. W ciągu pierwszych tygodni trwania objawów znaczna część pacjentów nie spełnia jednak kryteriów kwalifikacyjnych i diagnostycznych dla konkretnej choroby reumatycznej. Zapalenie takie określa się jako WZS, które może rozwinąć się w reumatoidalne zapalenie stawów lub inne określone zapalenie stawów, może ustąpić samoistnie lub może pozostać niezróżnicowane przez nieokreślony przedział czasu.
Objawem wczesnego zapalenia stawów jest ból i obrzęk przynajmniej jednego stawu, niebędący wynikiem urazu, przebiegający z bólem i sztywnością stawu, o krótkim czasie trwania - od 6 do 12 miesięcy.
Ludzie młodzi, którzy często chorują na zapalne choroby reumatyczne, łączą pierwsze takie objawy choroby z niewielkim urazem związanym z ich normalną aktywnością fizyczną, a zapalne bóle kręgosłupa z jego przeciążeniem. Tymczasem taka osoba wymaga jak najszybszej diagnostyki i włączenia leczenia na początkowym etapie choroby, zanim dojdzie do nieodwracalnych uszkodzeń stawów i ewentualnie innych narządów. Czas, jaki upływa od wystąpienia pierwszych objawów do rozpoczęcia właściwego leczenia, jest kluczowym czynnikiem, który wpływa na dalsze perspektywy chorego.
W Polsce na wszystkie te choroby rocznie zapada:
reumatoidalne zapalenie stawów (RZS): 4 tys. - 10 tys. osób,
łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS): 3 tys. 140 osób,
zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK): 1 tys. 150 - 3 tys. 155 osób,
spondyloartropatia (SpA): 4 tys. - 9 tys. osób.
Łącznie zapadalność wynosi minimalnie 14 tys. osób, a maksymalnie około 25 tys. osób.
Do programu będą kwalifikowani pacjenci, u których występuje podejrzenie lub rozpoznanie jednej z wymienionych w rozporządzeniu chorób - według klasyfikacji ICD-10 (łuszczyca stawowa, odczynowe zapalenie stawów - zespół Reitera, serododatnie reumatoidalne zapalenie stawów, inne reumatoidalne zapalenia stawów, artropatie łuszczycowe i towarzyszące chorobom jelit, dna moczanowa, inne zapalenia stawów, guzkowe zapalenie tętnic i choroby pokrewne, toczeń rumieniowaty układowy, zapalenie skórno-mięśniowe, twardzina układowa, inne układowe zajęcie tkanki łącznej, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, inne zapalne choroby kręgosłupa, zapalenie mięśni) oraz objawy wczesnego zapalenia stawów tj. obrzęk i ból przynajmniej jednego stawu (niebędącym wynikiem urazu), o czasie trwania nie dłużej niż 6 miesięcy lub zapalny ból kręgosłupa trwający minimum od 3 miesięcy.
Program pilotażowy KOWZS składać się ma z dwóch modułów:
moduł I - etap diagnostyczny, realizowany przez lekarza reumatologa jako koordynatora opieki;
moduł II - etap kompleksowej opieki, również realizowany przez lekarza reumatologa jako koordynatora opieki. Moduł ten realizowany będzie w okresie 12 miesięcy od ustalenia Indywidualnego Planu Opieki WZS (cztery porady reumatologiczne i dwie porady lekarza specjalisty rehabilitacji medycznej, rehabilitacja medyczna według indywidualnego programu rehabilitacji psychoruchowej oraz wizyty specjalistyczne w zależności od potrzeb). W ramach modułu II pacjent będzie miał zapewniony, z powodu chorób współtowarzyszących, dostęp do specjalistów w zakresie: dietetyki, endokrynologii, gastroenterologii, kardiologii, okulistyki, ortopedii, okulistyki, neurologii, psychologii, psychiatrii, pulmonologii, rehabilitacji medycznej, dietetyki. Konsultacje specjalistyczne obejmują co najmniej jedną wizytę u lekarza rehabilitacji medycznej oraz w zależności od wskazań do 10 wizyt specjalistycznych. Liczba konsultacji i ich częstotliwość ma być ustalana w zależności od stanu klinicznego chorego.
Do modułu II kwalifikowani będą pacjenci jedynie z:
łuszczycowym zapaleniem stawów (ŁZS),
zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa (ZZSK),
reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS),
spondyloartropatią (SpA).
Pozostali zostaną skierowani do dalszej diagnostyki i leczenia poza programem pilotażowym.
W programie ma być realizowany nowy model organizacyjny, którego spodziewanym efektem powinno być przyspieszenie dostępu do specjalisty reumatologa, skrócenie procesu diagnostycznego oraz wdrożenie leczenia na wczesnym etapie choroby.
Program pilotażowy KOWZS będzie realizowany w ośrodkach WZS znajdujących się na terenie 11 województw. Będzie to 15 placówek, które po podpisaniu umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia będą mogły rozpocząć realizację programu:
Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher w Warszawie;
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Specjalistyczny nr 1 w Bytomiu;
Zespół Opieki Zdrowotnej w Końskich;
Szpital Specjalistyczny im. J. Dietla w Krakowie;
Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 4 w Lublinie;
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi - Centralny Szpital Weteranów;
Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Jana Mikulicza-Radeckiego we Wrocławiu;
Szpital Specjalistyczny w Kościerzynie spółka z ograniczoną odpowiedzialnością;
Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. Wiktora Degi Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu;
Miejski Szpital Zespolony w Olsztynie;
Wielkopolski Ośrodek Reumatologiczny Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Śremie;
Pomorskie Centrum Reumatologiczne im. dr Jadwigi Titz-Kosko w Sopocie spółka z ograniczoną odpowiedzialnością;
Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1 im. prof. Tadeusza Sokołowskiego Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie;
Śląskie Centrum Reumatologii, Ortopedii i Rehabilitacji w Ustroniu spółka z ograniczoną odpowiedzialnością;
Wojskowy Instytut Medyczny ̶ Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie.
Zadaniami ośrodków WZS będą m.in.:
– organizowanie i prowadzenie procesu diagnostyczno-leczniczego zgodnie z indywidualnymi potrzebami pacjenta,
– zapewnienie chorym możliwości kontaktu w cztery dni robocze w godzinach 8–15 i w jeden dzień roboczy w godzinach 8–18,
– zapewnienie możliwości telefonicznego i elektronicznego umawiania wizyt lekarskich w tym porad specjalistycznych z zakresu: dietetyki, endokrynologii, gastroenterologii, kardiologii, okulistyki, ortopedii i traumatologii narządu ruchu, neurologii, psychiatrii, psychologii, pulmonologii, rehabilitacji medycznej lub rehabilitacji oraz zmiany terminów tych wizyt,
– przekazywanie informacji o świadczeniach zrealizowanych w ramach programu pilotażowego KOWZS i zaleceniach do ich dalszej realizacji u danego pacjenta lekarzowi POZ oraz lekarzowi specjaliście w przypadku skierowania do realizacji świadczeń specjalistycznych poza pilotażem,
– wprowadzanie danych, z elektronicznej dokumentacji medycznej, do Bazy Zapalnych Chorób Reumatycznych,
– zapewnianie uczestnictwa lekarzy opieki oraz asystentów opieki w szkoleniach.
Za realizację powyższych zadań ośrodki WZS będą otrzymywały ryczałt miesięczny zgodny z wyceną Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji.
Dodatkowo za efekty zdrowotne ośrodki WZS będą otrzymywały współczynniki korygujące naliczane od zrealizowanych świadczeń – współczynniki te wynoszą od 5̶̶ 30 proc.
Podmiotem odpowiedzialnym za koordynację opieki w ramach programu pilotażowego będzie lider KOWZS – Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji.
W celu wsparcia koordynacji oraz zautomatyzowania zbierania danych, lider KOWZS stworzy bazę zapalnych chorób reumatycznych, która zostanie sfinansowana ze środków ministra zdrowia.
Program pilotażowy realizowany będzie przez 36 miesięcy i składać się będzie z trzech etapów:
– etapu organizacyjnego - 6 miesięcy,
– etapu realizacji - 26 miesięcy,
– etapu ewaluacji - 4 miesiące.
Na etapie ewaluacyjnym programu pilotażowego KOWZS zostanie przygotowany raport końcowy.
Elementem kończącym pilotaż będzie wypracowanie polskich wytycznych postępowania medycznego, wraz ze standardami dokumentacji medycznej, w zakresie koordynowanej opieki nad świadczeniobiorcami z wczesnym zapaleniem stawów, z reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS), zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa (ZZSK), spondyloartropatii i łuszczycowatym zapaleniem stawów (ŁZS).
Rozporządzenie ma wejść w życie 14 dni od opublikowania.
Polecamy także:
Leczenie bólu na poziomie POZ zmniejszy kolejki do specjalistów?
Zastępczyni redaktor naczelnej; specjalizuje się w tematach związanych z prawem medycznym i procesem legislacyjnym, szczególnie zainteresowana psychiatrią. Wcześniej dziennikarka i redaktorka w Dzienniku Gazecie Prawnej oraz Polskiej Agencji Prasowej. Kontakt: agata.szczepanska@cowzdrowiu.pl