Zawody nowo uregulowane

Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o niektórych zawodach medycznych uregulowała zasady i warunki wykonywania następujących zawodów medycznych:

1. asystentka stomatologiczna

2. elektroradiolog

3. higienistka stomatologiczna

4. instruktor terapii uzależnień

5. opiekun medyczny

6. optometrysta

7. ortoptystka

8. podiatra

9. profilaktyk

10. protetyk słuchu

11. technik farmaceutyczny

12. technik masażysta

13. technik ortopeda

14. technik sterylizacji medycznej

15. terapeuta zajęciowy

Część jej przepisów stosuje się także do osób wykonujących czynności zawodowe w zakresie planowania diety, prowadzenia konsultacji dietetycznych oraz udzielania porad edukacyjnych w ramach świadczeń gwarantowanych. Opisano w niej też niektóre zasady wykonywania zawodu psychoterapeuty (te przepisy weszły w życie z początkiem tego roku).
W ustawie uregulowano m.in. kwalifikacje wymagane w tych zawodach, zasady ustawicznego rozwoju zawodowego oraz odpowiedzialności zawodowej. Ustawa określa, w jakich przypadkach można stracić uprawnienia do wykonywania zawodu, a także tworzy Centralny Rejestr Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego.

Ustawa wywoływała spore kontrowersje, ponieważ część uregulowanych w niej zawodów nie chciała być nią objęta, część nieobjętych - chciała być do niej włączona. Co do zasady większość zawodów medycznych chciałaby mieć "własne" ustawy i podlegać odrębnym przepisom. Niemal do ostatnich chwil w parlamencie trwały targi, kto do ustawy wejdzie, a kto nie.

Medycy w miejsce fachowców

Wraz z wejściem w życie ustawy o niektórych zawodach medycznych, 26 marca 2024 r., straci moc ustawa z dnia 18 lipca 1950 r. o odpowiedzialności zawodowej fachowych pracowników służby zdrowia.

Ta archaiczna już regulacja dotyczyła: lekarzy, lekarzy-dentystów, farmaceutów, felczerów, pielęgniarek (pielęgniarzy), położnych, ratowników medycznych oraz techników i uprawnionych techników dentystycznych, posiadających prawo wykonywania praktyki (zawodu). Dawała także ministrowi zdrowia możliwość objęcia jej przepisami innych kategorii fachowych pracowników służby zdrowia. W latach 50. rozciągnięto je m.in. na laborantów dentystycznych, laborantów medycznych, dietetyczki, masażystów i kontrolerów sanitarnych.

Większość wydanych na mocy tej ustawy aktów wykonawczych nadal obowiązuje, choć niektóre opisane w niej zawody już nie funkcjonują.

Brakujące rozporządzenia

Nadal trwają prace nad rozporządzeniami do ustawy. Jeszcze we wtorek rano nie zostały opublikowane, choć mają wejść w życie wraz z ustawą:

• Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowego wykazu czynności zawodowych osób wykonujących niektóre zawody medyczne

• Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wysokości wynagrodzenia członków Komisji Odpowiedzialności Zawodowej oraz rzeczników dyscyplinarnych

• Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie ustawicznego rozwoju zawodowego osób wykonujących niektóre zawody medyczne

Najważniejsze z nich i wzbudzające najwięcej kontrowersji jest to pierwsze, opisujące katalog czynności wykonywanych przez każdy z zawodów. Do rozporządzenia przygotowano 15 załączników – odrębne dla każdej profesji.

Nie znaczy to jednak, że wyczerpują one temat. Przedstawiciele poszczególnych zawodów sygnalizowali, że są one zbyt lakoniczne.

Przykładowo, wykaz dotyczący zawodu optometrysty krytykował nawet konsultant krajowy w dziedzinie okulistyki prof. Marek Rękas. Z jakiego powodu? Jak tłumaczy Dominika Olkowska, przewodnicząca Polskiego Towarzystwa Optometrii i Optyki, projekt sprowadzał rolę przedstawicieli tego zawodu wyłącznie do prowadzenia badań w kierunku doboru okularów. – To jest bardzo duże spłaszczenie tego zawodu, bo jest to tylko jedna z czynności, które optometrysta może wykonywać. Tym bardziej, że mamy już teraz optometrystów pracujących w klinikach okulistycznych, gdzie wykonują oni różne badania, np. w celach kwalifikacji pacjentów do zabiegów, współpracując z lekarzami. Gdyby w rozporządzeniu był tylko zapis dotyczący korekcji okularowej, zamknęłoby to drogę do rozwoju, a pacjentom – do pomocy optometrystów – wskazuje.

Bardziej dosadny jest Cezary Staroń, przewodniczący Ogólnopolskiego Związku Zawodowego  Elektroradiologów. – Skandal – inaczej nie możemy tego ocenić – mówi. – Nasza grupa zawodowa to cała diagnostyka obrazowa plus elektromedycyna, tych stanowisk pracy jest multum, a wykaz czynności zaproponowany przez resort zawiera się na trzech i pół stronach – dodaje. Zwraca uwagę, że stanowisk pracy dla jego grupy zawodowej jest co najmniej kilkanaście, nie sposób więc je opisać w tak krótkim dokumencie.

W zeszłym tygodniu, jak informowali związkowcy, w Ministerstwie Zdrowa obyło się spotkanie na temat wykazów czynności. Co ustalono – tego się nie dowiedzieliśmy, nie opublikowano bowiem ani komunikatu, ani nowej wersji rozporządzenia.

Wszystko wskazuje na to, że wejdzie ono w życie z datą wsteczną.

Zastrzeżenia konstytucyjne

Ustawa o niektórych zawodach medycznych budzi również wątpliwości konstytucyjne. 5 października zeszłego roku prezydent Andrzej Duda w trybie kontroli następczej skierował do TK wniosek o zbadanie zgodności tej ustawy z Konstytucją - chodzi o ujawnianie w Centralnym Rejestrze Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego informacji o przyczynie utraty tego uprawnienia. Do postępowania przystąpił Rzecznik  Praw Obywatelskich.

- Z uwagi na konstytucyjne gwarancje prawa do prywatności, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej podziela wątpliwości dotyczące zakresu danych udostępnianych w rejestrze jawnym dotyczących osób znajdujących się w rejestrze, a które następnie utraciły uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego. Wszędzie tam, gdzie dochodzi do kolizji praw chronionych Konstytucją, ustawodawca powinien dokonać wyważenia proporcji między dobrem chronionym a dobrem podlegającym ograniczeniu. Jak się wydaje, projektodawca ustawy z dnia 17 sierpnia 2023 r. nie przeprowadził stosownej analizy proporcjonalności ingerencji regulacji w sferę wskazanych wyżej wolności i praw jednostki – wskazał prezydent we wniosku do TK.

Podobne wątpliwości, na jakie wskazywali prezydent i rzecznik, podnoszone były w toku parlamentarnych prac nad ustawą.

Zgodnie z ustawą do wykonywania uregulowanych nią zawodów uprawniona jest osoba, która m.in. posiada wskazane w niej wykształcenie, kwalifikacje lub dokumenty oraz wpis do Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego. Jest on rejestrem publicznym w rozumieniu ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, prowadzonym przez ministra zdrowia, który jest też jego administratorem.

Rejestr ma zawierać m.in. informację o: zawieszeniu uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego, zaprzestaniu lub wznowieniu wykonywania zawodu medycznego na terytorium RP, tymczasowym zawieszeniu uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego albo o ograniczeniu zakresu czynności w jego wykonywaniu oraz datę utraty uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego wraz z podaniem przyczyny.

Wniosek do TK nie powstrzymuje jednak wejścia w życie ustawy. Prezydent Andrzej Duda deklarował, że podziela założenia, które legły u podstaw opracowania ustawy, dlatego ustawę podpisał, a do TK wnioskował o zbadanie tylko jednego z jej wątków.

Wraz z wejściem w życie ustawy redakcja CowZdrowiu.pl rozpoczyna cykl podcastów prezentujących "nowe" zawody medyczne. We wtorek 26 marca opublikujemy rozmowę z optometrystką, tydzień później - elektroradiologiem. Kolejne odcinki opublikować będziemy co wtorek, o godz. 14. Zapraszamy do słuchania w serwisach Spotify, Apple Podcasts oraz najpopularniejszych platformach podcastowych.