Autor : Aleksandra Kurowska
2023-07-18 09:10
Dlaczego u kobiet w ciąży pojawia się cukrzyca i jak często zdarza się, że przemija? Jak prowadzi się w gabinecie ginekologicznym przyszłą mamę, mającą ten problem ? Co korzystnego w zakresie monitorowania poziomu cukru u tej grupy pacjentek już wprowadzono, a co szykuje Ministerstwo Zdrowia? O tym mówi nam ginekolog dr n. med. Tomasz Maciejewski, dyrektor Instytutu Matki i Dziecka. Publikujemy kolejny materiał w ramach Tygodnia z cukrzycą ciążową.
Aleksandra Kurowska: Dlaczego u części kobiet w ciąży rozwija się cukrzyca?
Tomasz Maciejewski: Jest to spowodowane zmianą gospodarki hormonalnej u kobiet, prowadzącą do nietolerancji węglowodanów, insulinooporności, a co za tym idzie do zaburzeń gospodarki węglowodanowej i cukrzycy ciążowej. Najczęściej pojawia się ona ok. 24 - 28 tygodnia ciąży. Problem dotyczy ok 12-16 proc. ciężarnych.
I co się wtedy dzieje?
Powstaje problem, bo kobieta z cukrzycą ciążową, u której nie zostaje ona rozpoznana, nie jest prowadzona w sposób właściwy. Może więc np. urodzić dziecko hipertroficzne, czyli nadmiernie duże. W ogromnym uproszczeniu można by je nazwać dużym wcześniakiem, który może ważyć ponad 4 kilo, ale jednocześnie jego układ oddechowy może nie być dobrze przygotowany do oddychania poza organizmem matki. Zdarzają się też dzieci ze zbyt niską masą urodzeniową, hipotroficzne, czyli ze znacznym ograniczeniem wzrastania. Przy nieprawidłowym poziomie cukru może dochodzić również do obumarcia wewnątrzmacicznego, w związku z tym kobiety z cukrzycą ciążową powinny urodzić najpóźniej w terminie porodu. Może też dochodzić do powikłań w postaci wielowodzia, które może wywołać poród przedwczesny. Z powodu wielowodzia także może dojść do konieczności wcześniejszego rozwiązania ciąży. Oprócz tego u kobiet, które mają nieprawidłową glikemię, istnieje zwiększone ryzyko nieprawidłowego rozwoju dziecka.
Jakiego rodzaju?
Te dzieci już jako noworodki mają ryzyko - dla odmiany - hipoglikemii pourodzeniowej i wad adaptacji oddechowej. W związku z tym wymagają zwiększonego nadzoru pourodzeniowego. Jeżeli dziecko jest za duże, zwiększa się też ryzyko cięcia cesarskiego. Przy cięciu cesarskim dzieci mają więcej problemów natury oddechowej w przyszłości. Dziecko kobiety, która ma cukrzycę i była nieprawidłowo prowadzona, ma też zwiększone ryzyko zespołu metabolicznego w przyszłości, czyli jest bardziej narażone na otyłość, a w późniejszym wieku oczywiście na nadciśnienie i choroby układu krążenia. To są też te dzieci, które jako dorośli, mają większe ryzyko wystąpienia chorób cywilizacyjnych.
Czyli warto jak najlepiej monitorować glikemię?
Tak. Przy czym te wielokrotne mierzenia poziomu glukozy we krwi za pomocą tradycyjnych glukometrów są po pierwsze dyskomfortowe, bo trzeba za każdym razem nakłuć palec i wycisnąć kroplę krwi, a po drugie, są to punktowe pomiary w określonym czasie. Sensory mierzą natomiast stężenie glukozy w sposób ciągły, co pozwala zaobserwować zmienność glikemii w ciągu każdej godziny, czy niemal minuty. Często w nocy może występować niedocukrzenie albo poranna hiperglikemia, czyli zbyt wysoki poziom cukru na czczo. To ma znaczenie, bo wpływa także w istotny sposób na życie dziecka. Dla części kobiet, które muszą korzystać z insuliny, rozwiązanie to wprowadzono rok temu. Od stycznia 2024 r. Ministerstwo Zdrowia dołączy do nich pacjentki z cukrzycą ciążową, które insuliny jeszcze nie potrzebują. To bardzo dobra informacja.
Co dają ciągłe pomiary?
Dzięki nim wiemy, czy nie powinniśmy zadziałać w odpowiedni sposób dietą lub nawet w odpowiednim momencie włączyć insulinę. Ciągły pomiar bardzo nam to ułatwia. Dzięki niemu możemy też zweryfikować dokładność pomiarów, bo ten standardowy, z kłuciem się w palec, z wykorzystaniem pasków testowych czy kropli krwi, też ma swoje niedoskonałości techniczne. Pojawiają się np. błędy pobrania kropli krwi w odpowiedniej ilości, jakości tej kropli. Oczywiście glukometr też jest istotny do obiektywnego pomiaru glikemii.
A u tych pacjentek, u których nie stosuje się insuliny, czy poza dietą wprowadza się jakieś leczenie?
Aktywność fizyczna i dieta to podstawowa rzecz, no i oczywiście nadzór nad rozwojem dziecka. Dlatego częstsze są wizyty kontrolne i badania USG niż w ciąży niepowikłanej. U kobiet po 33-34 tygodniu wprowadzamy zapis KTG raz w tygodniu.
A jak są diagnozowane pacjentki w kierunku cukrzycy? Na podstawie doustnego testu obciążenia glukozą czy też u części kobiet są jakieś specyficzne objawy wskazujące na chorobę?
Pacjentki, które miały cukrzycę w ciąży pierwszej lub są już z jakimiś problemami, np. z otyłością, oczywiście trzeba diagnozować wcześniej, zgodnie ze standardem Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. W ich przypadku istnieje potencjalne ryzyko, że mają zaburzenie glikemii i trzeba im zrobić test obciążenia glukozą już na początku ciąży.
I co się później dzieje z taką pacjentką? Kiedy prowadzi ją jej ginekolog, a kiedy kieruje na przykład do szpitala?
Pacjentki z cukrzycą ciążową najczęściej prowadzą ginekolodzy lub ginekolodzy wspólnie z diabetologami. Zawsze powinien też być dietetyk, bo musi nauczyć kobietę ciężarną optymalnej dla niej diety.
U Państwa wszystko jest pod jednym dachem, ale dla takiej „przeciętnej” pacjentki to chyba nie jest takie proste - trzyosobowy zespół opieki?
Są poradnie cukrzycy ciążowej, pacjentek nie wysyła się w próżnię.
Była też aplikacja NFZ, która miała pomagać, ale teraz jest nieaktywna, próbowałam ją ostatnio polecić komuś na grupie dla mam. Wyskoczył komunikat, że mam zbyt nową wersję androida.
Jeszcze jest aktywna, mam ją na telefonie. Natomiast ona jest nieaktualna, nie była weryfikowana i tam powinno się parę rzeczy pozmieniać. Technicznie to była bardzo dobra aplikacja, wspomagająca kobiety, bo miała i doradztwo, i ćwiczenia ruchowe, i diety.
Po jakim czasie od ciąży cukrzyca ciążowa może się wycofywać i u jakiej części pacjentek cofa się całkowicie?
Generalnie do 6 tygodni po porodzie sytuacja powinna się normalizować i zaburzenia glikemii powinny się skończyć - chodzi o tę typową cukrzycę ciążową. Natomiast 30 proc. kobiet jest i tak narażonych na późny rozwój cukrzycy w okresie 50 plus.
W ramach cyklu:
Cukrzyca ciążowa: diagnostyka, monitoring i leczenie choroby
Redaktor naczelna, od ponad 20 lat pracuje w mediach. Była redaktor naczelna Polityki Zdrowotnej, redaktor m.in. w Rzeczpospolitej, Dzienniku Gazecie Prawnej. Laureatka branżowych nagród dla dziennikarzy i mediów medycznych oraz Polskiej Izby Ubezpieczeń. Kontakt: aleksandra.kurowska@cowzdrowiu.pl