Autor : Aleksandra Kurowska
2021-05-17 11:47
Wreszcie mamy słoneczne dni, ale trzeba pamiętać o tym, że słońce to nie tylko korzyści dla naszego nastroju czy zdrowia, ale też zagrożenia. Do tych ostatnich, poza udarami słonecznymi czy przegrzaniem, których efekty widać od razu, dochodzą szkody wyrządzane naszym oczom czy skórze przez promieniowanie UV. Te rozwijają się wolniej i kumulują. Zwiększeniu wiedzy na ten temat służyć ma redakcyjny „Tydzień z rakiem skóry”, który dziś rozpoczynamy.
Nowotwory skóry stanowią 30-50 proc. wszystkich rozpoznawanych nowotworów złośliwych. Rocznie diagnozę raka skóry stawia się u kilkunastu tysięcy osób. Ale eksperci zwracają uwagę na niedoszacowanie tych danych - nie wszystkie przypadki zgłaszane są do Krajowego Rejestru Nowotworów. Przewiduje się, że niemal połowa osób po 65. roku życia zachoruje na raka skóry. Prof. Piotr Rutkowski szacuje, że biorąc pod uwagę liczbę wykonywanych procedur medycznych, a nie zgłoszeń do rejestru, w Polsce jest 50-60 tys. zachorowań rocznie na wszystkie raki skóry.
Raki skóry stanowią niejednolitą grupę nowotworów pochodzenia nabłonkowego i zajmują pierwsze miejsce w statystyce onkologicznych chorób skóry. Najczęściej występuje: rak podstawnokomórkowy, kolczystokomórkowy oraz czerniak[1].
Podejrzenie czerniaka skóry mogą nasuwać zmiany skóry takie jak zgrubienie, zmiana powierzchni, zabarwienia i brzegów lub wystąpienie swędzenia i/lub krwawienia. O tym typie nowotworu w ostatnich latach mówiło się szczególnie dużo dzięki zaangażowaniu klinicystów oraz organizacji pacjenckich, a także mediów. Co roku diagnozowany jest u ok. 4 tys. Polaków.
Jednak najczęstszym rakiem skóry jest rak podstawnokomórkowy (BCC), stanowiący 80 proc. raków skóry. Na drugim miejscu plasuje się rak kolczystokomórkowy (SCC), odpowiedzialny za 15-20 proc. zachorowań. Inne postacie raków skóry są znacząco rzadsze.
W ostatnim roku dużo zaczęło się mówić o raku kolczystokomórkowym - a to m.in. dzięki kampanii społecznej oraz raportowi Rak UV, ale także dzięki temu, że jest już na tę chorobę zarejestrowana terapia. Główną przyczyną raka kolczystokomórkowego jest długotrwałe narażenie na szkodliwe działanie promieniowania słonecznego. Zmiany występują w ponad połowie przypadków na głowie i szyi, czyli częściach ciała, które najczęściej pozostają odsłonięte. Są też dodatkowe czynniki, które mogą znacząco zwiększyć ryzyko tej choroby także u osób młodszych (np. przyjmowanie leków immunosupresyjnych). O ile w przypadku czerniaka zmiany są zwykle barwnikowe, to w raku kolczystokomórkowym zmiana może mieć wygląd np. niegojącej się ranki, strupka, perłowego guzka czy czerwonego lub niebieskiego zabarwienia. Jest to z reguły zmiana skórna, która zmienia się w czasie i rośnie.
Podstawowym sposobem leczenia raka skóry jest jego chirurgiczne wycięcie z obowiązkowym badaniem histopatologicznym wyciętej zmiany, ale w niektórych przypadkach np. ze względu na umiejscowienie raka (np. na twarzy) są inne formy leczenia w tym farmakoterapia.
To czy zabieg chirurgiczny wystarczy zależy też od stopnia zaawansowania raka – w tym ryzyka lub już występowania przerzutów. Problemem w szybkim diagnozowaniu i leczeniu, poza wciąż za niską wiedzą społeczną i dostępem do specjalistów (kolejki, problem z dostępem na terenach wiejskich) jest też to, że raki skóry nie są ujęte w kartę DiLO. Raków tych jest dużo i zostały wyłączone z szybkiej ścieżki diagnostycznej.
Kampania Rak UV oraz działania MZ
Kampania www.rakuv.pl to wspólne działania organizacji pacjenckich oraz samorządów i instytucji publicznych. Patronat nad kampanią objęło Ministerstwo Zdrowia oraz Ministerstwo Rolnictwa. W ramach kampanii zwraca się uwagę m.in. na konieczność zabezpieczania skóry przed szkodliwym promieniowaniem (m.in. używając kremów z filtrem), ale też na zawodowe zagrożenia. Rolnicy czy pracownicy budowlani np. pracujący przy inwestycjach drogowych, marynarze i niektóre inne grupy zawodowe są szczególnie narażone na długie przebywanie na słońcu.
Program profilaktyczny związany z rakami skóry uruchomiło też MZ. Przewiduje konsultację u lekarza POZ, a w razie potrzeby skierowanie na badanie dermatoskopowe lub badanie wideodermatoskopowe wraz z konsultacją lekarza specjalisty .
Ale, jak informuje MZ na stronie internetowej, „z powodu pandemii realizacja programu może być ograniczona lub opóźniona” i zachęca, by skontaktować się z instytucjami odpowiedzialnymi za realizację programu w danym województwie. Niestety z informacji na stronie resortu wynika, że część ośrodków skończyła realizację programu w grudniu 2020 r., a inne poprowadzą go tylko do sierpnia tego roku.
Jednak jak w odpowiedzi na nasze pytanie redakcji CwZ odpowiedziało MZ - program działa nadal.
-Żaden z beneficjentów konkursu nr POWR.05.01.00-IP.05-00-005/18 pt. _Profilaktyka nowotworów skóry_ nie rozwiązał umowy z Ministerstwem. Beneficjenci konkursu otrzymali dofinansowanie pozwalające na kilkuletnią realizację projektów. Limity badań również nie zostały wyczerpane, działania są realizowane na bieżąco, jednakże z powodu pandemii COVID-19
realizacja programu w danym województwie mogła być ograniczona z uwagi na wymogi sanitarne - informuje ministerstwo.
Działania samorządów
Profilaktyką zajmują się też samorządy. Uruchomiono przynajmniej kilkanaście programów profilaktycznych. Robiąc rok temu ich zestawienie, przy okazji opracowywania wspólnych wytycznych, AOTMiT poinformowała, że wydała 5 opinii negatywnych, 3 opinie pozytywne oraz 3 opinie pozytywne warunkowo.
Z tych 12 programów wszystkie stawiały na edukację oraz większość na badania dermatoskopowe (75 proc.), które były nakierowane na ocenę zmian skórnych pod względem potencjału nowotworowego. Realizowano również szkolenia dla personelu medycznego (33 proc. zgłoszonych programów) oraz konsultacje dermatologiczne (25 proc.). Planowane przez samorządy programy obejmowały okres do kilku miesięcy do kilku lat.
[1] https://bipold.aotm.gov.pl/assets/files/ppz/2020/RPT/7%20BIP%20RAPORTzalectechnart48aanowotworyskory.pdf
Polecamy także:
Prof. W. Owczarek: Dermatologia poniosła duże straty w czasie pandemii
Debata o nowotworach skóry: jak im przeciwdziałać? Jak je leczymy?
Raport na temat sytuacji pacjentów z rakiem kolczystokomórkowym skóry
Redaktor naczelna, od ponad 20 lat pracuje w mediach. Była redaktor naczelna Polityki Zdrowotnej, redaktor m.in. w Rzeczpospolitej, Dzienniku Gazecie Prawnej. Laureatka branżowych nagród dla dziennikarzy i mediów medycznych oraz Polskiej Izby Ubezpieczeń. Kontakt: aleksandra.kurowska@cowzdrowiu.pl