Autor : Agata Szczepańska
2023-09-11 14:27
Pominięcie problematyki uzależnień, brak uwzględnienia potrzeb osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, zbyt duża odpowiedzialność zrzucona na samorządy – to tylko niektóre z zastrzeżeń zgłoszonych podczas konsultowania Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2023–2030. Dużą część z nich resort uznał za komentarze do projektu.
Ministerstwo Zdrowia podsumowało uwagi do projektu rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2023–2030. Większości z nich nie uwzględniono lub uznano za komentarz do projektu.
Przypominamy: Jest projekt Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego
W NPOZP są wymienione m.in. zadania i cele dla poszczególnych instytucji. Wśród zadań dla Narodowego Funduszu Zdrowia jest np. „utrzymanie modelu finansowania zryczałtowanego na populację pozwalającego na objęcie kompleksową podstawową opieką psychiatryczną pacjentów z obszaru jego działania”. NFZ optował, by ten zapis usunąć.
- Zauważyć należy, że wycena świadczeń gwarantowanych leży w kompetencjach Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji. Wobec powyższego nałożenie na NFZ obowiązku finansowania świadczenia gwarantowanego w zakresie centrum zdrowia psychicznego w formie ryczałtu na populację, jest działaniem nieadekwatnym. Obecnie w AOTMiT trwają prace nad wdrożeniem oraz wyceną nowego świadczenia gwarantowanego w zakresie centrum zdrowia psychicznego. Jeżeli Prezes Agencji w obwieszczeniu wskaże inną formę finansowania przedmiotowego świadczenia, Fundusz (przepisami ustawy) zostanie zobowiązany wprowadzić wycenę tych świadczeń zgodnie z obwieszczeniem – przekonywali przedstawiciele tej instytucji. Resort się jednak do tego nie przychylił.
Jest o tyle istotne, że model finansowania od początku był osią sporu pomiędzy NFZ a autorami reformy psychiatrii. Centra zdrowia psychicznego są bowiem finansowane ryczałtem, którego wielkość zależy od liczebności populacji, którą mają pod swoją opieką (często to mieszkańcy danego powiatu lub dzielnicy). Daje to tym placówkom większą stabilność finansową niż gdyby miały płacone za usługę (tzw. fee for service).
Psychiatria: koniec pilotażu w tym roku, będzie kolejne przedłużenie?
W projekcie NPOZP pominięto kwestię pomocy osobom uzależnionym. Na tę kwestię zwróciło uwagę m.in. Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom. Na jego wniosek do programu dopisane mają zostać m.in. cele i zadania dotyczące tej problematyki, np. opracowanie i wdrożenie nowego, zintegrowanego i kompleksowego modelu opieki nad osobami uzależnionymi i ich bliskimi, wdrożenie rekomendowanych założeń do programów terapeutycznych dla dzieci i młodzieży problemowo korzystających z nowych technologii cyfrowych. Uwzględniono też KCPU wśród instytucji, które mają realizować cele programu.
Fundacja SYNAPSIS i Porozumienie AUTYZM -POLSKA zwróciły uwagę, że w projekcie w ogóle nie uwzględniono dużych grup z zaburzeniami rozwojowymi, jak całościowe zaburzenia rozwojowe. Wskazały także, że CZP nie są przygotowane do wykrywania zaburzeń autystycznych u bardzo małych dzieci, nie mają kadr do szybkiej, wczesnej i profesjonalnej diagnozy ani u dzieci, młodzieży, ani dorosłych, zaś w przypadku psychiatrii dziecięcej placówki pierwszego poziomu referencyjnego nie umożliwiają kontaktu z psychiatrą, a przekazywanie pacjenta na inne poziomy referencyjne wydłuża czas otrzymania diagnozy i opóźnia start adekwatnej terapii.
Centra zdrowia psychicznego: ponad połowa Polaków w zasięgu pilotażu
Organizacje proponowały podkreślenie konieczności rozwijania i adekwatnego finansowania ambulatoryjnej opieki specjalistycznej realizowanej przez specjalistyczne poradnie dla dzieci z autyzmem i innymi całościowymi zaburzeniami rozwojowymi, równolegle do podstawowej opieki psychiatrycznej w CZP. Uwaga ta jednak nie została uwzględniona.
Z kolei Wojewódzki Ośrodek Lecznictwa Odwykowego i Zakład Opiekuńczo-Leczniczy w Gorzycach postulował, by w programie uwzględnić rolę w projektowanym systemie ochrony zdrowia psychicznego psychiatrycznych zakładów opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych dla dorosłych oraz dzieci i młodzieży. - Problem dotyczy populacji ponad 6,5 tys. pacjentów przebywających w 75 podmiotach leczniczych (w tym w dwóch podmiotach obejmujących opieką dzieci i młodzież), którzy są objęci kompleksową opieką medyczną w psychiatrycznych zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych, a tym samym nie są objęci opieką CZP i nie mają dostępu do jego świadczeń, chociaż przy zameldowaniu czasowym na terenie CZP są wliczani do populacji przynależnej do CZP – wskazano. Jednak również tę uwagę resort uznał za komentarz do projektu.
W konsultacjach podnoszona była również kwestia kadr, zarówno lekarskich, jak i psychologicznych. Naczelna Rada Lekarska zwracała uwagę, że obecnie w Polsce aktywnych zawodowo jest około 4,5 tysiąca lekarzy psychiatrów, co jest liczbą niewystarczającą. - Poprawa w tym obszarze może nastąpić tylko poprzez rozwój szkolenia przeddyplomowego oraz podyplomowego, odpowiednie finansowanie opieki psychiatrycznej i stworzenie właściwych warunków pracy kadr medycznych – przekonywała NRL.
Polskie Towarzystwo Psychologiczne podkreśliło, że w kolejnych edycjach Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego nie rozwiązano problemu finansowania ze środków publicznych kosztów kształcenia w specjalizacji klinicznej polskich psychologów. Postulowało m.in., by w części dotyczącej kształcenia kadr systemu ochrony zdrowia psychicznego dodać zapisy o zapewnieniu finansowania ze środków publicznych szkolenia w zakresie specjalizacji z psychologii klinicznej oraz o powołaniu i finasowaniu izb psychologicznych. - Należy uaktualnić i dokończyć legislację Ustawy o zawodzie psychologa oraz rozporządzeń wykonawczych – wskazało PTP. I tej uwagi jednak resort nie uwzględnił.
63 dni w pasach. To wciąż zdarza się na oddziałach psychiatrycznych
Wśród uwag pojawiły się również te dotyczące zadań nakładanych na samorządy. Mają one np. przygotowywać plany rozmieszczenia Centrów Zdrowia Psychicznego na poziomie krajowym (w przypadku samorządów województwa).
- Mając na uwadze doświadczenia ostatnich lat, zarówno samorządy województw jak i samorządy powiatów nie mają bezpośredniego wpływu na wzrost odsetka placówek biorących udział w programie. W województwie pomorskim od początku wdrażania pilotażu gotowość do włączenia się deklarowało więcej placówek, niż Narodowy Fundusz Zdrowia ogłaszał naborów – wskazał Zarząd Województwa Pomorskiego.
Podkreślił przy tym, że plany rozwoju CZP tworzone przez województwa, które mają zostać ujęte w programie zwiększenia dostępności i zmniejszenia nierówności w dostępie do różnych form środowiskowego modelu ochrony zdrowia psychicznego, powinny być uwzględniane przy przygotowywaniu rozporządzeń Ministra Zdrowia w sprawie programu pilotażowego w centrach zdrowia psychicznego lub powinny zostać usunięte z zadań przypisanych samorządom województw, ze względu na brak narzędzi do ich wdrażania.
Wśród zgłoszonych uwag pojawiły również takie, które kwestionowały wiarygodność badania EZOP, na które w głównej mierze powołują się autorzy projektu.
Było ono wykonywane przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie i stanowiło kontynuację i rozszerzenie badania Epidemiologia zaburzeń psychiatrycznych i dostępność psychiatrycznej opieki zdrowotnej (EZOP I), przeprowadzonego na próbie osób w wieku 18-64 lata. W drugiej edycji zakres badania po raz pierwszy objął próbę losową wszystkich mieszkańców kraju, bez ograniczenia wieku. Polskie Towarzystwo Psychologiczne uznało jednak, wiarygodność badania może być niska, co ma znaczenie w adekwatnej diagnozie sytuacji zdrowia psychicznego populacji w Polsce.
W związku z tym postulowało, by rozdział poświęcony diagnozie i epidemiologii uzupełnić o następujące zastrzeżenie: „Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że dane w raporcie wskazują na znacznie mniejsze od przewidywanego rozpowszechnienie najczęstszych zaburzeń psychicznych, jak depresja, zaburzenia lękowe, schizofrenia czy zaburzenia psychiczne w okresie dziecięcym i młodzieńczym. W badaniu EZOP II przykładowo rozpoznanie depresji szacowanej w okresie całego życia w dorosłej populacji (18 plus) wskazuje na odsetek 3,85 proc. Jest to znacząco mniej, niż wynika to z badań epidemiologicznych przeprowadzanych w innych krajach świata, gdzie rozpiętość odsetka waha się między 21-6,5 proc. populacji, w związku z czym budzi wątpliwości prawidłowość szacunków epidemiologicznych badań EZOP II. Wyniki tych badań oraz wnioskowanie z nich należy zatem traktować z należytą ostrożnością”.
Zastrzeżenia wobec badania EZOP zgłaszała również Fundacja SYNAPSIS. - Badanie epidemiologii zaburzeń psychicznych EZOP II przeprowadzono w oparciu o wywiady i nieznane są nam pytania zadawane respondentom. Wykazane dane nie odpowiadają danym faktycznym i niektóre grupy osób z zaburzeniami rozwojowymi zostały całkowicie pominięte i nie są wymieniane ani razu w raporcie, ani w programie. Program oparty na niepełnej ocenie sytuacji nie zawiera istotnych elementów i będzie nieskuteczny w terapii i wsparciu osób w spektrum autyzmu, z ADHD, wymagających specjalistycznego wsparcia – przekonywała organizacja.
Międzynarodowy Dzień Psychologa: ustawa leży w Sejmie blisko 500 dni
Sugerowała, by uzupełnić NPOZP o dane wynikające ze statystyk własnych systemu oświaty i NFZ oraz z opracowania AOTMiT z 2022 r. „Świadczenia gwarantowane psychiatryczne realizowane w warunkach stacjonarnych dla dzieci i młodzieży poza poziomami referencyjnymi oraz świadczenia udzielane osobom z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi”. W tym opracowaniu wśród 10 najczęściej występujących zaburzeń psychicznych na miejscu 1 wymienione są całościowe zaburzenia rozwojowe (najwyższa liczebność i najszybszy wzrost liczby pacjentów o 18,46 % między 2017 i 2018 r.).
Organizacja zwróciła także uwagę na wyniki kontroli NIK dotyczącej wsparcia osób z autyzmem i zespołem Aspergera, gdzie wskazywano na potrzebę rozwijania specjalistycznych poradni psychiatrycznych, szczególnie dla dzieci i młodzieży z ASD, równolegle do podstawowej opieki psychiatrycznej realizowanej w CZP.
W obu przypadkach resort się na proponowane zmiany nie zgodził, podkreślając, że korzystano z danych i opisów „aktualnego największego badania epidemiologicznego w zakresie zaburzeń psychicznych w Polsce”.
Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2023–2030 ma być kontynuacją tego na lata 2017–2022.
Przypomnijmy, że kontynuację Narodowego Programu Zdrowia Psychicznego rząd zapowiadał już w październiku ubiegłego roku. Ostatecznie dopiero 13 stycznia br. projekt rozporządzenia w tej sprawie ujrzał światło dzienne. Dopiero osiem miesięcy później opublikowano raportu z uzgodnień i konsultacji, nadal jednak nie przedstawiono nowej, uwzgledniającej zaakceptowane uwagi, wersji projektu.
W programie określono działania, jakie podjąć ma administracja publiczna w celu zapewnienia pacjentom zmagającym się z zaburzeniami psychicznymi zintegrowanej, kompleksowej, wielostronnej wszechstronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form wsparcia, które ma pozwolić na funkcjonowanie pacjentów w ich środowisku. Działania wskazane w dokumencie mają też uwzględniać kształtowanie wobec osób z zaburzeniami psychicznymi właściwych postaw społecznych, w szczególności zrozumienia, akceptacji, życzliwości, a także przeciwdziałania ich dyskryminacji.
Polecamy także:
Psychiatria dzieci i młodzieży: ile wydaje na nią NFZ?
Depresja. Kupujemy coraz więcej leków, coraz częściej chorują młodsi
Zastępczyni redaktor naczelnej; specjalizuje się w tematach związanych z prawem medycznym i procesem legislacyjnym, szczególnie zainteresowana psychiatrią. Wcześniej dziennikarka i redaktorka w Dzienniku Gazecie Prawnej oraz Polskiej Agencji Prasowej. Kontakt: agata.szczepanska@cowzdrowiu.pl