Autor : Agata Szczepańska
2024-02-21 11:26
Absolwenci biologii i biotechnologii obawiają się zamknięcia dostępu do genetyki medycznej. Apelują o to, aby docenić ich wkład w rozwój medycznej diagnostyki molekularnej. W środowisku do głosu dochodzą dwie przeciwstawne opcje, a stawką jest nadzór nad badaniami genetycznymi.
W sieci pojawiła się petycja, w której kierownicy oraz pracownicy medycznych laboratoriów diagnostycznych (MLD) o profilu genetycznym, specjaliści laboratoryjnej genetyki medycznej (LGM) polemizują z wypowiedziami Moniki Pintal-Ślimak, prezeski Krajowej Rady Diagnostów Laboratoryjnych (KRDL).
Podczas niedawnego spotkania z dziennikarzami szefowa samorządu diagnostów poruszyła m.in. kwestię badań genetycznych i bezpieczeństwa ich wykonywania.
Przypominamy: M. Pintal-Ślimak: Chcemy zmienić ustawę o medycynie laboratoryjnej
Tymczasem, jak wskazują autorzy petycji, nadzór nad diagnostyką genetyczną wchodzi w zakres kompetencji konsultanta krajowego w dziedzinie genetyki klinicznej, którym od ponad dwóch lat jest prof. Anna Latos-Bieleńska, przewodnicząca Rady ds. Chorób Rzadkich. Pracuje ona nad projektem ustawy o testach genetycznych wykonywanych dla celów zdrowotnych. Samorząd diagnostów nie został zaproszony do tych prac, ani nie widział projektu, choć chciałby być zaangażowany w tworzenie przepisów, które będą dotyczyć tej grupy zawodowej.
Prezeska KRDL petycji komentować nie chce, podkreśla jednak, że celem samorządu w żadnym wypadku nie jest blokowanie rozwoju badań genetycznych.
Przypominamy: Badania genetyczne w onkologii: nowe wyzwania dla patomorfologów
W tle jest spór o kompetencje. Diagności laboratoryjni od 2022 r. mają nową ustawę regulującą ich pracę - o medycynie laboratoryjnej. Dopuszcza ona do wykonywania badań nie tylko diagnostów oraz lekarzy posiadających specjalizację w dziedzinie analityki, mikrobiologii lub w dziedzinie diagnostyki laboratoryjnej, ale także absolwentów m.in. biologii, biologii medycznej, mikrobiologii, biotechnologii lub biotechnologii medycznej. Absolwenci tych kierunków mogą wykonywać czynności medycyny laboratoryjnej pod nadzorem lub samodzielnie - po uzyskaniu tytułu specjalisty w dziedzinie mikrobiologii, toksykologii lub medycznej genetyki molekularnej (MGM) na podstawie ustawy o uzyskiwaniu tytułu specjalisty w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia. Możliwa jest też tzw. krótka ścieżka przewidująca uzyskanie specjalizacji w drodze uznania dorobku – tak jak ma to miejsce w innych dziedzinach, jest ona obwarowana określonymi warunkami. Takich osób – których dorobek został uznany za równoważny ze specjalizacją w dziedzinie MGM – jest ok. 60. Z kolei diagnostów ze specjalizacją z laboratoryjnej diagnostyki molekularnej jest obecnie około 200.
Przypominamy: Diagnostyka: kluczowe są gra zespołowa i obchodzenie się z materiałem
Czy jest to liczba wystarczająca? Zdaniem autorów petycji nie. Przekonują, że liczba to za mało do objęcia opieką genetyczną populacji 40 mln osób, z których co dziesiąta boryka się z chorobą genetycznie uwarunkowaną, a co trzecia osoba dorosła będzie wymagała w ciągu swojego życia poradnictwa onkogenetycznego lub profilowania tkanki nowotworowej za pomocą metod cytogenetycznych lub molekularnych. Poza tym większość tych specjalistów skupiona jest w ograniczonej liczbie zespołów pracujących w dużych ośrodkach akademickich i kompleksowych regionalnych centrach onkologii.
- Aktualnie każdy diagnosta z czynnym prawem wykonywania zawodu może dokonywać autoryzacji badań genetycznych. Jednak ich wykonanie wraz z laboratoryjną interpretacją wyniku genetycznego wymagają długiego, często wieloletniego, gruntownego przeszkolenia w zakresie metody diagnostycznej oraz ciągle aktualizowanej wiedzy merytorycznej – czytamy w petycji.
Autorzy petycji podkreślają, że znacząca większość obecnych specjalistów LGM to nie absolwenci analityki medycznej, lecz głównie biolodzy i biotechnolodzy. - Są to osoby, które kierują laboratoriami lub pracowniami genetycznymi i kształcą przyszłych specjalistów. To ich ekspercka, wciąż poszerzana i aktualizowana wiedza zapobiega wprowadzaniu na rynek niesprawdzonych, komercyjnych, nie zawsze dobrych jakościowo testów dla pacjentów i tym samym także dla płatnika. W wielu laboratoriach biolodzy i biotechnolodzy stanowią dużą grupę zawodową i zgodnie z obowiązującą ustawą o medycynie laboratoryjnej, mają prawo do wykonywania czynności medycyny laboratoryjnej jedynie pod nadzorem - przypominają.
Jednocześnie przekonują, że spośród 60 osób, których dorobek zawodowy i naukowy uznano za równoważny ze zrealizowaniem programu specjalizacji z MGM, ponad 80 proc. to specjaliści LGM, diagności laboratoryjni, którzy po zdaniu egzaminu i otrzymaniu specjalizacji z MGM mogliby kształcić przyszłe kadry.
W ocenie autorów petycji szefowa samorządu diagnostów nie rozumie specyfiki genetyki laboratoryjnej i dynamiki rewolucji genomowej, która się właśnie dokonuje, zarówno w dziedzinie chorób rzadkich, jak i onkologii oraz hematoonkologii.
- Należy podkreślić, że obecnie kluczową kwestią jest uchwalenie ustawy o testach genetycznych wykonywanych dla celów zdrowotnych, o którą genetycy medyczni (lekarze i diagności) walczą od 2012 r., a nie skupianie się na kwestii dostępu do zawodu biologów i biotechnologów - przekonują.
Zdaniem autorów petycji dążenie do „wykluczenia zawodowego świetnie wykwalifikowanych biologów i biotechnologów, narażają na niepowodzenie Plan Dla Chorób Rzadkich, organizację nadzoru genetycznego dla rodzin wysokiego ryzyka dziedzicznych predyspozycji do nowotworów, jak również nowo tworzoną Krajową Sieć Onkologiczną i planowaną Krajową Sieć Hematologiczną”.
- We wszystkich tych aktywnościach konieczna jest kompleksowa, wysokospecjalistyczna diagnostyka cytogenetyczna i molekularna, którą obecnie w przytłaczającej większości zabezpieczają biolodzy i biotechnolodzy ze specjalizacją z LGM – czytamy w petycji.
Jej autorzy zapewniają jednocześnie, że ich środowisko podejmuje aktywnie działania na rzecz ochrony praw pacjenta. - Należy podkreślić, że to właśnie środowisko genetyków - lekarzy, diagnostów, biologów i biotechnologów, innych pracowników laboratoriów genetycznych - od wielu lat aktywnie działa na rzecz ratyfikacji przez Polskę “Konwencji o prawach człowieka i biomedycynie” (...). To dzięki determinacji środowiska badania genetyczne są jedynymi, które wymagają udzielenia przez pacjenta lub jego opiekuna prawnego pisemnej świadomej zgody na ich wykonanie, zgodnie ze standardami światowymi – podkreślają.
Przypominamy: System finansowania badań genetycznych wymaga uproszczenia
Autorzy petycji przekonują, że koncentrowanie wysiłków KRDL wokół jednego tematu, mianowicie zamknięcia dostępu absolwentom biologii i biotechnologii do genetyki medycznej, jest działaniem nie tylko szkodliwym, ale też pozornym, które nie rozwiązuje żadnego z bieżących problemów laboratoriów genetycznych.
- Nadzór nad diagnostyką genetyczną wchodzi w zakres kompetencji Konsultanta Krajowego w dziedzinie genetyki klinicznej, którym od ponad dwóch lat jest prof. Anna Latos-Bieleńska. Współdziała ona ściśle z Zarządem Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka i podjęła już wiele działań naprawczych dla szeregu realnych problemów naszej branży. Zarówno PTGC jak i konsultant krajowa reprezentowały głos kierowników laboratoriów genetycznych i specjalistów LGM, i były siłą napędową Planu dla Chorób Rzadkich i reform w genetyce medycznej, których przez lata nie podejmowała się Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych – twierdzą autorzy petycji.
- Jako specjaliści LGM, kadra zarządzająca i pracownicy medycznych laboratoriów genetycznych doceniamy nagłe i intensywne zainteresowanie KRDL genetyką oraz utworzenie przez Ministerstwo Zdrowia, we współpracy z KRDL stanowiska Konsultanta Krajowego ds. Laboratoryjnej Genetyki Medycznej. Jest to krok w dobrą stronę na rzecz kształtowania nowoczesnej diagnostyki genetycznej – czytamy w petycji. Jednocześnie jej autorzy wskazują, że wybór kandydata na to stanowisko powinien być poprzedzony konsultacjami w społeczności genetyków, czyli z Polskim Towarzystwem Genetyki Człowieka, aby konsultantem została osoba o możliwie najwyższych kompetencjach.
Polecamy także:
Zastępczyni redaktor naczelnej; specjalizuje się w tematach związanych z prawem medycznym i procesem legislacyjnym, szczególnie zainteresowana psychiatrią. Wcześniej dziennikarka i redaktorka w Dzienniku Gazecie Prawnej oraz Polskiej Agencji Prasowej. Kontakt: agata.szczepanska@cowzdrowiu.pl